Krajowy Program Kosmiczny i Polska Strategia Kosmiczna - co w planach ma Polska Agencja Kosmiczna?

Polska Strategia Kosmiczna

Dokumentem nadrzędnym w stosunku do przyjmowanego na kolejne lata Krajowego Programu Kosmicznego jest Polska Strategia Kosmiczna, a więc zbiór głównych celów rządowych w stosunku do wykorzystania przestrzeni kosmicznej. Treść Polskiej Strategii Kosmicznej została przyjęta w Uchwale nr. 6 Rady Ministrów z dnia 26 stycznia 2017 r. w sprawie przyjęcia Polskiej Strategii Kosmicznej. Ministerstwem odpowiedzialnym w Polsce za realizację tej strategii jest Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii.

W dokumencie tym wyróżniono m.in. poniższe stwierdzenie:

Polska Strategia Kosmiczna wskazuje kierunki rozwoju polskiego sektora kosmicznego do 2030 r. Dokument wyróżnia trzy cele strategiczne i pięć celów szczegółowych, które określane są jako "kierunki interwencji".

Cele strategiczne do roku 2030:

Foto: Triff / Shutterstock

Cele szczegółowe do roku 2030:

Jak widać powyżej, główne cele Polskiej Strategii Kosmicznej krążą wokół technologii satelitarnej. Zarówno jeżeli chodzi o jej wykorzystanie w administracji państwowej, jak i rozwój, także przy współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną. Widać również, że rządzący w naszym kraju mają świadomość, że Polska wciąż znajduje się na początku ścieżki do jakiejkolwiek znaczącej pozycji w sektorze kosmicznym. Stąd w celach "stworzenie warunków rozwoju" i "wzrost konkurencyjności".

Co z tego wynikło do tej pory? Jak informuje nas Tomasz Noga ze Stowarzyszenia Polskich Profesjonalistów Sektora Kosmicznego:

Pełna ocena realizacji wskaźników Polskiej Strategii Kosmicznej znajduje się na stronie PSPA i nie napawa optymizmem.

Przypomnijmy, że Polska Agencja Kosmiczna ciągle szuka obszarów, na których Polska mogłaby znaczyć w sektorze kosmicznym znacznie więcej. W 2019 r. pisaliśmy o planach zaangażowania Polski w program usuwania kosmicznego złomu z okołoziemskiej orbity. Jest to gałąź, która może przynieść wielomiliardowe przychody.

Foto: AstronikaAstronika - polskie przedsiębiorstwo z sektora kosmicznego

Polski przemysł kosmiczny na tym nie poprzestaje. Przygotowaliśmy dla Was oddzielny artykuł, w którym zaprezentowaliśmy kilka firm z sektora kosmicznego, które walczą o konkurencyjność w ujęciu globalnym.

Cały plan kosmicznej strategii dla Polski jest jednak dokumentem o charakterze - jak sama nazwa wskazuje - strategicznym, a więc zawiera ogólne założenia. Te miały być z kolei realizowane w ramach Krajowego Programu Kosmicznego, którego treść ustalana jest na kolejne lata. Obecnie obowiązywać miał Krajowy Program Kosmiczny na lata 2019-2021, w praktyce jednak nigdy nie przyjęty do realizacji. Już teraz przygotowywany jest też kolejny - na lata 2022-2026.

Jakie cele, plany i założenia znajdziemy w obu tych dokumentach? Sprawdzamy.

Krajowy Program Kosmiczny na lata 2019-2021

Dokument ten został opracowany przez Polską Agencję Kosmiczną w bliskiej współpracy z podmiotami naukowymi i przemysłowymi oraz otoczeniem administracyjnym krajowej branży kosmicznej. Składa się z 54 projektów, na które przeznaczony miał zostać łączny budżet w wysokości 248,5 mln zł. Niestety, Krajowy Program Kosmiczny, chociaż zaproponowany, nie wszedł nigdy do realizacji.

Cały dokument podzielony został na osiem dużych kategorii, grupujących poszczególne projekty:

Tu znalazło się pięć największych projektów, którymi Polska Agencja Kosmiczna, wraz z partnerami, ma zajmować się do końca 2021 r. Wśród nich znaleźć można m.in. długo wyczekiwane testy technologii i systemów rakietowych dla rakiety kosmicznej, która poleciałaby na wysokość 100 km.

Poza tym "duże projekty" to także współpraca z konsorcjum EU SST, w celu ustanowienia, rozwoju i eksploatacji krajowego systemu świadomości sytuacyjnej w przestrzeni kosmicznej (SSA), a także wsparcie misji naukowej, program projektów zamawianych i ogólne wsparcie rozwoju infrastruktury w Polsce.

Jak czytamy w projekcie POLSA "usługi downstream związane z przetwarzaniem zobrazowań satelitarnych generują większość obrotów i zysków sektora kosmicznego". Z tego też względu "polskie podmioty powinny upatrywać w nich swoich szans rozwojowych".

Na tym polu ważne jest przede wszystkim zrozumienie potrzeb m.in. administracji państwowej w obszarze wykorzystania narzędzi i usług związanych z obrazowaniem satelitarnym. POLSA prognozuje, że systemy takie mogą sprawdzić się np. przy monitorowaniu środowiska morskiego u wybrzeży naszego kraju.

Foto: Creotech InstrumentsCreotech Instruments

Ta część planu zakłada przeznaczenie budżetu na wsparcie projektów, które zwiększą innowacyjność Polski w dwóch obszarach sektora kosmicznego. Chodzi zarówno o wspomniany już downstream, ale także upstream, a więc technologie związane z wynoszeniem obiektów w kosmos. Tutaj znajduje się także program pożyczkowy dla podmiotów sektora kosmicznego.

Wsparcie finansowe dla podmiotów realizujących zadania w ramach umów międzynarodowych, w tym pomoc polskich podmiotów w ubieganiu się o kontrakty w ramach istniejących już struktur. Chodzi tu głównie o przystępowanie Polski do nowych programów, a także wparcie polskich podmiotów w międzynarodowych strukturach, poprzez zwiększanie ich widoczności i konkurencyjności.

To m.in. staże w Europejskiej Agencji Kosmicznej (Polish Trainee), wspierane finansowo przez budżet z Krajowego Programu Kosmicznego.

Zwiększanie świadomości sektorem kosmicznym na każdym etapie nauczania, w tym wsparcie kół studenckich, czy też rekomendacje zmian w podstawie programowej dla Ministerstwa Edukacji Narodowej. To także organizacja i finansowanie wielu konkursów, skierowanych do uczniów na różnym poziomie nauki.

Światowid

Promowanie produktów i usług z sektora kosmicznego, które są dziełem polskich podmiotów. Celem jest przede wszystkim stworzenie ogólnych ram projektu promocji, a także wytworzenia funkcjonalnego systemu podziału budżetu na poszczególne cele w tychże ramach.

W skład działań promocyjnych wchodzi m.in. organizacja for, debat, ale również utworzenie portfolio wszystkich polskich usług i aplikacji z obszaru technik satelitarnych.

Znalazły się tu dwa projekty uzupełniające, które zostały opisane następująco:

Oraz:

Ich budżet na lata 2019-2021 został zaplanowany na 2 mln zł.

Foto: Vladi333 / Shutterstock

Krajowy Program Kosmiczny na lata 2021-2026

26 lipca 2021 r. został opublikowany i skierowany do prekonsultacji społecznych projekt Krajowego Programu Kosmicznego na lata 2021-2026. W przeciwieństwie do poprzedniego, obejmującego jedynie trzy lata, nowy projekt zakłada działanie w pięcioletnim trybie. Dokument ten powstał we współpracy Ministerstwa Rozwoju, Pracy i Technologii z POLSA oraz Ministerstwem Nauki i Edukacji, Ministerstwem Obrony Narodowej, Centrum Badań Kosmicznych PAN, Związkiem Pracodawców Sektora Kosmicznego, Stowarzyszeniem Polskich Profesjonalistów Sektora Kosmicznego oraz przedstawicielami polskiego przemysłu kosmicznego.

W opublikowanym projekcie Krajowego Programu Kosmicznego określono cztery priorytety realizacji:

Dotyczy to zarówno samodzielnej budowy niewielkich satelitów, jak i wytwarzania komponentów do dużych misji międzynarodowych. W tym celu niezbędne będzie wsparcie badań naukowych, rozwoju kadr oraz technologii kosmicznych, a także powstawania nowych przedsiębiorstw.

Planowany system zakłada podział na dwa segmenty - kosmiczny (satelity) i naziemny (stacja kontroli misji). Jego celem będzie zapewnienie autonomicznej zdolność do dostarczania wysokorozdzielczych zobrazowań satelitarnych dla użytkowników związanych z sektorem bezpieczeństwa i obronności państwa oraz w celu zaspokajania potrzeb administracji publicznej w tym zakresie. Wiąże się to mocno z celami realizowanymi w ramach projektu na lata 2019-2021.

Foto: Johan Swanepoel/ShutterstockKosmiczne śmieci

Obecnie Polska ma dostęp do danych satelitarnych z unijnego systemu satelitarnego Copernicus. Dane te są wykorzystywane do celów naukowych, gospodarczych, administracyjnych i obronnych, ale wszystko to odbywa się - jak przyznaje sama POLSA - w niewielkim stopniu.

Niezbędne dla realizacji Polskiej Strategii Kosmicznej jest zapewnienie możliwości wykorzystania danych również z polskiej konstelacji MikroGlob i z satelitów komercyjnych. Integracja istniejącej oraz rozwój nowej infrastruktury, służącej gromadzeniu, przetwarzaniu i udostępnianiu danych i produktów obserwacji Ziemi, umożliwić ma poszerzenie zakresu dostępnych produktów i usług, udostępnianych zarówno publicznie, jak i komercyjnie.

Powstający system planowany jest do wykorzystywania w celu ostrzegania przed zagrożeniami ze strony obiektów kosmicznych, w tym m.in. spadku na Ziemię szczątków statków kosmicznych bądź ciał niebieskich. System może również monitorować gwałtowne wzrosty aktywności Słońca.

Obecnie Narodowy System Bezpieczeństwa Kosmicznego składa się z naziemnych sensorów obserwujących niebo, będących w posiadaniu różnych podmiotów. Polska Agencja Kosmiczna zbiera te dane i dzieli się nimi z innymi członkami unijnego konsorcjum EU SST.

Czy nowy Krajowy Program Kosmiczny uda się zrealizować? Pozostaje czekać na rozwój sytuacji.

Zainteresowani kosmosem? Zachęcamy do odsłuchania odcinka podcastu Technicznie Rzecz Biorąc, w którym na czynniki pierwsze rozkładamy najciekawsze tematy związane z nowymi technologiami, w tym także astronautyką:

#23 Czy Polska zostanie kiedyś kosmiczną potęgą? "Mieliśmy wielkie predyspozycje, ale zatrzymał nas PRL”