"Report on threats to freedom of speech in Poland in 2010-2011" of the Association Poland Is Most Important

AssociationPOLAND IS THE MOST IMPORTANT Report on the dangers of freedom of speech in Poland in 2010-2011 Warsaw, October 1, 2011 Introduction

Freedom of speech, a fundamental human and civil right, is well-regulated in Poland in terms of the constitution and codes. For several years, however, it has been limited in various ways, both by state authorities and courts, as well as by the main media, and even journalists, favoring the authorities. Public opinion polls carried out in July 2011, six months before the parliamentary elections, revealed that 43% of Poles consider freedom of speech in Poland to be at risk. On the threshold of the current election campaign, the ruling party has received about 4 times more seats than the opposition parties on the public-funded public television broadcasting. The relationship between the right to information and freedom of choice and the control of the authorities is not always fully aware of Polish society. The policy of European institutions, according to which the limits of protecting public figures against criticism are much narrower than in the case of other citizens, is little known in the Polish public debate. There is also low awareness that restricting the freedom of expression of the opposition affects not only the civil rights of journalists, but most of all the rights of millions of citizens.

Free public opinion is a new phenomenon in Poland. It was born here 22 years ago, in June 1989, at the time of the first parliamentary elections after the collapse of communism, which allowed for a limited participation of the opposition, and it is still not very mature. The practice during the reign of the communist regime in Poland was different than in democratic countries: there was omnipresent preventive censorship, and citizens were punished for criticizing the rulers. A few of the following examples from the last weeks, at the beginning of the 2011 fall election campaign, show the attitude of those in power in Poland today to the protection of freedom of speech and expression. The court - through the verdict on the PO brochure "Poland in building" - banned the opposition from criticizing the ruling party's policy in the election campaign, and private radio stations discuss broadcasting of election spots. The police beat up a group of deputies who were placing flowers in front of the commemorative plaque on the anniversary of the Smolensk catastrophe. The Polish president publicly scolded the military chaplain for the content of the sermon; The minister of national defense immediately transferred him to a manpower reserve, and as a result, the priest did not become a bishop. The wife of a well-known economist was threatened with dismissal for her husband's criticism of the government too much. Public TV refused to spot new magazines suspected of supporting the opposition. These are significant incidents. In practice, equal access of entities to informing social and political activities is not guaranteed. The practice of the authorities maintains misconceptions. It concerns both the attitude towards the opposition and the reaction to the manifestation of views other than the authorities, as well as the policy towards public media, government subsidies, namedia, awards, and the courts. The most disturbing recent facts are the politicization of public media, resulting in the removal of a dozen journalists and their programs from public television, and the sale, under political pressure from the government, of the concern publishing Rzeczpospolita, one of the largest Polish dailies, with a diverse conservative-right-wing profile and the social and political weekly Slaughter, which was a huge success on the market. In this way, the state contributes to the destruction of the mass-produced media representation of the vast silent majority of Poles, previously largely excluded from public debate. They cannot count on public media and institutions legally obliged to ensure pluralism in the media, such as the National Radio and Television Council or the Ministry of Culture of its subsidy system.

Another dangerous phenomenon is the restriction of the right to express statements and even public demonstrations to critics of state authorities, supported by court sentences, including criminal ones, even in the case of expressed opinions. The media, both public and private, disposing of the parasitic state structures, are not oriented towards supporting democracy. Strong private media in Poland come largely from two environments, paradoxically opposing - the former political opposition supported from the country and abroad, and the circles of the former communist political nomenclature. And these groups of people work for the pluralisation of public life, but for expelling and limiting the currents of thinking unacceptable by their disposers. The greatest disappointment in today's Poland is caused by those who - as it seemed - fought for freedom of speech in the communist period and at most carried its banner after the fall of communism in 1989, i.e. Gazeta Wyborcza (Agora SA company) and its editor-in-chief, Adam Michnik; a herald of democracy and freedom of speech, an outstanding positionist, activist of the KSS KOR, winner of numerous international awards. Today you have to weigh your words, because they set out the processes of evaluation and opinions. In the first such trial, a journalist was sentenced to fines for an opinion based on true facts, already 18 years ago, initiated by Gazeta Wyborcza. In recent years, Michnik or Agora SA have sued over a dozen lawsuits for the protection of personal rights, in most cases for opinions. These opinions were expressed in the press by people disappointed with the evolution of Michnik's views, for example in calling former communist paratroops, including the minister of the interior under martial law, "people of honor" (see "Appendix - List of claims by Adam Michnik and Gazeta Wyborcza)." Gazeta Wyborcza "uses incl. in this way, the negative marking of people or communities which he wants to exclude, as well as marking the views he does not share. In the Michnik and Agora trials, the institution is wealthy enough to afford numerous trials, demanding compensation and an apology in the media. This leads to the breaking of consciences of people who cannot afford to pay multiple of their salary. Apparently the opinion that Agora and Michnik are exemplary of freedom of speech are “accepted” in courts, and therefore they enjoy the renown of the anti-communist opposition. Polish courts take part in this practice, awarding apologies for opinions on television, which, along with the costs of advertisements, leads the defendants to ruin; in this way also the emerging new elite of the silent majority is financially destroyed. These are the financial consequences of disobeying and criticizing the authorities. Financial oppression is leading to pauperization of opposition circles and begins to replace former censorship and imprisonment for views. Truth-tellers are condemned in public and poorer, and truth-telling journalists lose their jobs and prestige, and are no longer invited as commentators. In a separate study, one should write about cases of a conflict of conscience or the loss of jobs of researchers of the Institute of National Remembrance for scientific work based on documents inconvenient for influential circles. The Institute of National Remembrance has been subjected to particular criticism over the years by the prime minister. Public opinion is apparently not fully aware that at least the public media are obliged to admit all types of citizens' opinions, including the opposition of all options, because they are kept with the money of all taxpayers. He does not understand that there can be no taboo topics, such as information about the Civic Movement of Single-member Electoral Districts. He does not understand that it is illegal and improper to push into a niche, for example, Catholics, who are clearly satisfied with the Holy Mass in the program. on Sunday and some historical broadcast. It is also unacceptable to ignore the opinions of post-Solidarity circles, gathered outside of Gazeta Wyborcza and its subsidiaries. It is illegal and unacceptable to omit or disproportionately represent pro-independence, combatant, right-wing, conservative and innovative circles in a trend other than allowed by the mainstream. Or maybe she is not so much unaware of it, as there is nowhere to express her views on the subject, as she partially expresses her views, departing from paying a subscription for public media. When it comes to citizens' right to information, the information is much more complete in the media for various niche reasons than in maistream media. A separate topic, beyond this study, is the misleading information about pre-election polls in the campaign. Political scientists and sociologists pay attention to the degree of manipulation of polls or information about them. Election polls “... are a significant form of manipulating public nopia. (...) Today only a cacophony of pseudo-information about the political market. " Indeed, the results of the polls are published almost every day, they differ by up to a dozen or so percentage points, which compromises the polls, and it is not known what methodology was used. It is difficult to say whether they are carried out incorrectly or whether the information in the media about them is incorrect. The entire system of state and private rewards, as well as the system of grants, supports specific types of views, ensuring financial prosperity and prestige to those who hold them, which pushes other views into both media and social niches, and their followers also into financial poverty. This subject, however, goes beyond this study. It is unclear what is an acceptable criticism of the authorities and what statements are punishable. There are a few penal provisions left in the criminal code which do not conform to European legislation. In 2011, the Polish Constitutional Tribunal confirmed the long-standing right of the president of the state of special protection against criticism. The latter causes the bitterness of citizens who remember that despite the fact that this law has been in force for a long time, the previous president, Lech Kaczyński, who was publicly referred to with impunity as a "boor", "fool", "underdeveloped dwarf", etc., was not subject to similar protection in the practice of the courts. it was inculcated that it was at the expense of democracy and freedom of speech to tolerate statutorily forbidden public blasphemy or simply rude statements, just as such a cost was considered to be a cost full of scenes of violence (e.g. a film in which breaking a prisoner's neck was shown in an almost instructional manner) and sex programs on public television, in viewing time for the youngest children. This changed only partially, mostly to a disadvantage. Few people react to many such phenomena. Since 2007, after the coalition of the Civic Platform and the Polish People's Party joined the government, the opposition's freedom of expression was largely limited. There is a noticeable restriction on the freedom of expression of deputies in the parliament. Speakers chairing the deliberations allow deputies to make statements lasting up to one or three minutes, regardless of the importance of the topic, with the awareness that the position of the ruling coalition may be presented by members of the government; opposition parliamentarians are turned off under any pretext. opposition, interrupted them, did not submit their motions to a vote, commented on their appearance or carcass. From the circles of the ruling party, there are constantly announcements that the main opposition party will be dissolved as an 'anti-system' party. The public is being convinced that the opposition's plan to change the government as a result of the elections is an attack on democracy. The government made an attempt to limit the right to freedom of assembly and public expression of their beliefs in a non-statutory manner. He fights with financial penalties and imprisonment against anti-government speeches during mass events. The police refuses protection to citizens who mourn the Smolensk air disaster, in which the President of the Republic of Poland, Lech Kaczyński, his wife and 94 important people in the country, died, and the police's spokesmen most often refuse to comment on attacks on demonstrators. The government restricted the discussion following the publication of the controversial Russian Disaster Report. The report did not include about 200 documents that the Polish authorities did not receive from the Russians in the investigation. relatives of the victims, has essentially become an unauthorized censorship of discussions about the disaster. In 2009, it was revealed that the special services were under surveillance of journalists who criticize the government and revealing the connections of the former Military Information Services. Videos on inconvenient topics for the rulers, especially those relating to the Smolensk catastrophe, are disappearing from the Internet, e.g. YouTube, in which the ruling party has the majority, amended the law on access to public information at the last session of its term of office. It will be possible to limit the right to information due to important economic interest of the state, which gives the right to hide important economic information from citizens. It may also mean the lack of access to information about the activities of public authorities not only for citizens, but also for deputies, e.g. to information on privatized property. The law will make it impossible to substantively discuss bills important for the state before the vote. Appealing the bill to the Constitutional Tribunal would be possible only after the elections, and it would certainly be long-lasting. Although similar projects are usually rejected in the final stage with negative legal opinions or public protests, they function in the public sphere, accustoming the society to the perspective of limiting the freedoms due. The ruling party, through several of its representatives in the parliament and the government, introduced insults and clowning into the public language, both in the parliament and in the media. for the weaker, the right to publicly express one's religious orientation, feelings, etc. Part of the public opinion perceives it as a form of verbal violence. In relation to the voters of the opposition parties, the minister of the government used the degrading term "cattle", and another announced that he would fight the opposition until "the pack is hit", which could be considered an indiscriminate and humorous phrase until the Smolensk catastrophe. The former deputy head of the parliamentary club of the ruling party on television insulted the former president, wished him death, and publicly expressed regret that his brother did not die with him after the catastrophe. The Minister of State in the Chancellery of the President of the Republic of Poland, in a popular radio broadcast, called the opposition leader "political pedophilia"; a late apology to the audience did not change the bad impression. The head of the ruling party's youth group called the group of opposition candidates "bitches". The media discussion on important matters of the state, for the four years of the rule of the Civic Platform, comes down to unrefined jokes, evasions, scandals, personal attacks and simple rudeness. It restricts citizens' right to information and free debate. The interpretation of the word "political" as compromising, introduced by the post-communist SLD party, is maintained; the low motives of those who speak or act for "political" reasons are suggested. Restricting public debate and freedom of expression are supported by the government's supporters - monopolized public media, private media favored by it from the communist period, and even individual publicists and commentators. The special features of the situation in Polish private media include: politicization for the governing party of public media financed from universal taxes, legally obliged to present all political options and promoting civic attitudes, arbitrariness and the lack of subordination of private media to laws guaranteeing pluralism and impartiality; they are guided by the political interest of the owners rather than the principle of freedom of speech and freedom of criticism of the rulers mentality of journalists, often brought up in the Polish People's Republic or on the basis of communist public expression, subject to omnipresent censorship, submitting to the expectations of the authorities in their own interest or in the interest of political power. Often, mainstream media journalists do not hesitate to mount manipulations in the media that are favorable to the government; For example, the falsification and ridicule of the image of the presidential couple, which was revealed after their tragic death in the Smolensk catastrophe - amazed Poles saw never-before-seen pleasant photos and felt deceived. In these media, important matters are often omitted, focusing on small things, the search for the truth is not visible, rather, two opposing opinions are juxtaposed. The listener, the viewer receives an image of chaos and constant quarrel. It prevented a free public debate on topics of social importance. From the National Broadcasting Council - a constitutional body theoretically guarding the freedom of speech, the right to information and the public interest in radio and television broadcasting - almost eliminated representatives of the opposition in the last year. After the amendment to the act, public media broadcasts were deprived of a dozen or so inconvenient journalists, practically all of the non-post-communist opposition voters, who were not working on the radio and television, and their programs were liquidated. Almost exclusively those who sympathize or openly support the ruling party are invited to the air. The courts are also assisting the government by limiting the freedom of expression by issuing ecological sentences for the opinions expressed and forbidding publication. The small capacity of the NGOs protecting the freedom of speech is also a factor. The court judgments referred to above, opinions expressed in public circulation and truthful information provided are becoming the terror of free speech in Poland. Civil and criminal trials are peculiar to Poland, brought against critics and polemists by journalists and publicists who were offended by their opinions. The courts have already sentenced many polemists to very high fines and disproportionate to earnings - up to twenty times wages - the costs of publishing an apology in the press and nationwide television. On the one hand, this leads to a breaking of conscience, on the other hand, to financial ruin. Some defendants made an apology contrary to their belief, others, critical of the activities or publications of government-friendly public figures, fell silent for fear of financial ruin. Nobody in Poland monitors the media for the protection of freedom of expression and speech. The National Broadcasting Council and Television controls public media programs randomly, and from time to time private media, especially in periods of elections or intensification of complaints. NGOs protecting the freedom of speech are either too narrow or too narrow to protect the freedom of expression; they have more than modest means. The Helsinki Foundation, the best-performing organization and the Press Freedom Monitoring Center, focuses on defending journalists in criminal cases against libel articles, they also issue opinions on proposed changes to legislation and organize useful information conferences. Others, such as the Association of Free Word or the Association of Polish Journalists, from time to time issue statements in high-profile cases and condemn abuses, and raise public opinion on the issue of freedom of speech by organizing annual Free Speech Days and conferences. The Media Ethics Council constantly surprises the public with its often bizarre statements. She is particularly eager to criticize Catholic media, looking for traces of anti-Semitism in their articles and auditions, while avoiding media stars who allow themselves to be biased and violate the principles of the Media Ethics Charter. profaning state and Catholic symbols. He has never taken up the problem of excluding entire circles from the public debate. It is usually composed of almost none of the Catholic press circles, because many people left the Council in previous terms in protest against their opinions being ignored. 2011 saw an increase in threats. We will limit ourselves to some examples. In the winter of 2011, after an amendment to the Broadcasting Act, the new authorities of Polish Television and Polish Radio made subsequent, after August 2010, mass layoffs of independent and opposition journalists and their associates for the so-called PiS views (PiS is the largest opposition party in Poland). "Pisowskie", that is, from outside the government and media stream. The last broadcasts presenting views close to voters of the non-communist opposition party and the public with independence and conservative sensitivity have disappeared from the schedule. The National Council of Radio and Television with its decisions inhibits the development of religious social media. In spring 2011, it refused Catholic TV Trwam a place in the future digital multiplex. This means in the future, in 2015, after switching the entire television broadcast in Poland to multiplexes, depriving viewers paying taxes of access to the only nationwide religious television. This station represents an important part of the public opinion about Catholic sensitivity in Poland, a country where 95% of the population describes themselves as Catholics. Harassed from the beginning of its existence, it may now completely disappear; contrary to the regulations, the state authorities refused the EU subsidy for the extraction of geothermal waters, which was supposed to be its source of income. The right to publicly circumvent the mourning after the Smolensk catastrophe is limited. who, according to the Polish constitution, wanted to continue to celebrate mourning and limit the right to publicly express feelings. At that time, the police and guards protected the provocateurs, who defiled religious symbols, protected by the constitution; There have been cases of refusal by the police to intervene when aggressive groups attacked elderly women physically present at the ceremonies. The officials of the president of the city of Warsaw, in turn, did not agree to erect a monument in this place. For over a year, during the monthly demonstrations of the memory of the victims of the Smolensk disaster, rowdy, noisy opponents of these demonstrations and their parallel musical events, police forces, indifferent to the attacks on the participants of the Memory March, have been protecting. In the spring of 2011, a wide-ranging action was carried out to restrict the right to freely express views of sports fans' associations and fans themselves, also outside stadiums and matches. City services and the police arrested and fined them for the content of the banners criticizing the government. The government tried to restrict fans from traveling in organized groups, fearing that they would demonstrate against the state authorities. In Świdnik, the police injured people who were leaving the train while they were quietly getting off the train with rubber bullets and beat many of them. In May 2011, secret service officers armed with firearms invaded an internet user, a student who ran a satirical website about the president, and seized his computer. In spring 2011, law enforcement punished a student with imprisonment for writing a vulgar anti-government slogan. The municipal police took several members of patriotic street demonstrations related to the Smolensk catastrophe to a psychiatric hospital. A filmmaker from Gdańsk was sent to prison in April 2011 for a few weeks. He had filmed a protest of a group of young people a few years earlier; then arrested with demonstrators and sentenced to clean up the city, now refused to carry out the sentence for which he was brutally detained by the police. In the summer of 2011, the Polish minister of foreign affairs publicized in the media the words critical of the government, spoken at a small conference in Brussels by Fr. Tadeusz Rydzyk, head of the Catholic Radio Maryja and Television Trwam. Then he sent a note to the Holy See with a complaint against the priest. The minister explained in the media that because he wanted to limit the speech of the disobedient priest, he had to ask his "superiors" to punish him. Public television hired a well-known satanist and scandalist, not responding to mass protests by taxpayers and many social organizations - circles outraged by the disregard of laws protecting Christian values ​​in the media. After all these activities, there is a growing conviction in Poland, expressed in public and with popular facts, that freedom of speech and other civil rights are under threat. There is no doubt that citizens face various repressions for criticizing the rulers. In addition, the state is taking numerous steps that slowly limit the freedom of expression of both private citizens and representatives of all political and ideological options. Limiting freedom of speech has an alarming political dimension, and in some way suspends the right of citizens to information as a basis for free political elections. The public voice is an artificially created mock-up of topics promoted by the mainstream media and their elite, which distribute or exclude censorship to individual politicians and social circles, marking them negatively. The niche media did not use money, inherited from communist circles or received for historical merit, they were built from the beginning. They were financed by private persons who did not allow themselves to be intimidated by, for example, taking away their creditworthiness, while the owners and journalists of the mainstream media often focused on marginalizing them. It took years for the publications of "Gazeta Polska", "New Country", "Arcanów" or "Nasz Dziennik" to be found in press reviews on public radio and television. Fewer people knew about them, so they had less sales. For years their journalists were rarely or not invited to the public media, so they had less influence on public opinion. They were poorer and had less money in actions, prizes and promotion. As a result, their journalists were paid less and had less money to obtain good material. They have hardly won advertisements from private entrepreneurs who are afraid of hardship if they support views that are unpopular in the ruling spheres. Today, the newly emerging niche media are denied even paid advertisements, and it is possible to believe that both for reasons of business competition and for fear of not exposing themselves to the rulers. For many years, Catholic media have been "pushed" beyond the mainstream media - these media are supposed to live in their own ghetto, they have become a world apart. The circulation of this press is often omitted in the statistics, journalists almost do not receive awards in national competitions for the lack of professionalism, and they write about their achievements with scornfulness. On the other hand, their aspirations are blown up by the rulers and the media or non-governmental institutions that support them to an enormous extent. Religious Radio Maryja and Television Trwam are the subject of constant harshness and demands on the part of competitors, and even MPs, to limit their broadcasting conditions. The situation is not saved, or it is only saved in some measure by the Internet. Portals are often referred to in the media circulation as "PiS" because they are dominated by independence, conservative or opposition views and sympathies. Authors with views other than the media mainstream are not allowed to speak elsewhere, finding here relative freedom to express their opinions. Owners of portals, in the name of protecting decency, limit the freedom of expression, e.g. the subject of entries, and even break contracts with bloggers, even when they comply with the regulations. Regulations, moreover, often do not count towards binding legislation on freedom of speech. Moreover, the owners of the portals feel compelled to block entries, if, for example, a candidate for parliament threatens them with a court case for defamation; in this way, the public has no chance to obtain important information, e.g. in an election campaign. The Polish government, for its part, is constantly announcing various restrictions and restrictions on the Internet, it has recently tried to introduce regulations allowing to block websites; it gave way to sharp protests by non-governmental organizations, which accused the return of preventive censorship. The phenomenon that users of Internet search engines turn to is interesting. After entering a keyword, e.g. the name of an opposition party politician, insults about a politician appear in the first places in the search engine. This does not apply to power politicians. The correspondents of the foreign press of Western European countries working in Poland are disappointing. It is difficult to count on their support. Uważani powszechnie za znawców zasad demokracji i wzórrzetelnego dziennikarstwa informacyjnego, rzadko alarmują zachodniąopinię publiczną o zachodzących w Polsce ograniczeniach wolności debaty.W jednej z audycji radiowych opowiedzieli oni o swoich spotkaniachkilka razy w tygodniu, na których ustalają wspólnie, co jest ważne iuzgadniają plany zajmowania się różnymi tematami. Poloniazagraniczna pomaga w zachowaniu obywatelskiego prawa do wolności słowa.Przykładem jest tu mi.in. mec. Stefan Hambura z Niemiec, reprezentującyinteresy oskarżanych i pomawianych, którzy odwołują się do sądóweuropejskich.Ciekawym, choć obejmującym niewielką liczbę osóbzjawiskiem stał się w Warszawie, a potem w innych miastach tzw. BiałyNamiot Stowarzyszenia Solidarni 2010, prowadzony przez Ewę Stankiewicz,reżyserkę potępianych oficjalnie filmów o reakcjach społecznych nakatastrofę smoleńską. Wobec eliminowania możliwości publicznej krytykiwładzy, namiot stał się strefą wolnego słowa, spełnia on funkcje „słupaogłoszeniowego” i kolportażu ulotek. Odbywają się tu wykłady osób, któretrudno spotkać w głównych mediach, a jeżeli, to rzadko i na krótko.Jest on jednak stałym celem prześladowań ze strony straży miejskiej.

Poniższy„Raport” przedstawia środowiska i osoby, które przyczyniają się doograniczenia wolności słowa i skarlenia polskiej opinii publicznej.Jeżeli chodzi o media, ogranicza się do mediów ogólnopolskich centralnych. We wstępie omówiliśmy rozmaite zjawiska i rażące incydenty,w dalszej części podajemy rozwinięte przykłady patologii. Pomijamyjednak analizę aktualnej kampanii wyborczej, z jej patologiami przyzbieraniu podpisów na kandydatów itp., co wymaga osobnego opracowania.Opisane sprawy nie wyczerpują tematu, który oznacza nielegalnewykluczenie, umownie licząc, połowy społeczeństwa z prawdziwej,swobodnej debaty publicznej. Źródłem informacji przedstawianych wtym Raporcie zjawisk jest powszechnie dostępna prasa i portaleinformacyjne, a także strony internetowe instytucji rządowych iorganizacji pozarządowych; inne źródła zawarto w przypisach. Regulacje i przepisy prawneKonstytucja polska stanowi:„Każdemu zapewnia się wolność wyrażania swoich poglądów oraz pozyskiwania i rozpowszechniania informacji. Par. 1. Cenzura prewencyjna środków społecznego przekazu oraz koncesjonowanie prasy są zakazane.” (art. 54). Rzadkocytowany art. 37 par.1 mówi: „Kto znajduje się pod władząRzeczypospolitej Polskiej, korzysta z wolności i praw zapewnionych wKonstytucji.”Ponadto wart wymienienia jest art. 53 Konstytucji RP: „1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii. 2.Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religiiwedług własnego wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi,publicznie lub prywatnie, swojej religii przez uprawianie kultu,modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i nauczanie. Wolnośćreligii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu wzależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania zpomocy religijnej tam, gdzie się znajdują.” Wprowadza się też możliwość ustawowego ograniczenia swobody wypowiedzi:„Ograniczeniaw zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą byćustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne wdemokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządkupublicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralnościpublicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogąnaruszać istoty wolności i praw.” (art.31 p.3).Konstytucja określa też warunki ograniczenia swobody uzewnętrzniania religii: „5.Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodzeustawy i tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwapaństwa, porządku publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i prawinnych osób.” (art. 53 pkt. 5). W orzecznictwie EuropejskiegoTrybunału Praw Człowieka w Strasburgu podkreśla się, że prawo doswobodnej wypowiedzi dotyczy wszystkich obywateli, aw szczególny sposóbtych, których poglądy nie są w danym momencie dominujące, zaśkrytykowanie władz publicznych jest podstawowym sposobem sprawowania nadnimi kontroli poza okresem wyborów. Orzecznictwo Trybunału jestniewątpliwie trudne dla osób publicznych, od których wymaga się więcej iktórym daje się mniej ochrony prawnej niż zwykłym obywatelom, abyswoboda krytykowania mogła być pełna. Trybunał uważa, że im wyższapozycja osoby „obrażanej”, tym mniej jest ona chroniona w debaciepublicznej. Sąd zgodnie z art. 755 kodeksu postępowaniacywilnego może zabezpieczyć powództwo, wstrzymując emisję lub publikacjęrównież na czas nieokreślony w sprawach o ochronę dóbr osobistych,która to procedura umożliwia tym samym stosowanie formy cenzuryprewencyjnej. Co prawda § 2. tego przepisu głosi, że „W sprawachprzeciwko środkom społecznego przekazu o ochronę dóbr osobistych, sądodmówi udzielenia zabezpieczenia polegającego na zakazie publikacji,jeżeli zabezpieczeniu sprzeciwia się ważny interes publiczny.”, jednakżesądy nie zawsze rozumieją, że czas publikacji może być doniosłymczynnikiem zarówno dla autora jak i dla opinii publicznej. Prawoobywatela do rzetelnej informacji ujęte jest m.in. w ustawie oradiofonii i telewizji. Obowiązek podawania bezstronnej, wyczerpującej irzetelnej informacji dotyczy zarówno mediów publicznych, jak iprywatnych, które obowiązuje koncesja. Prawo prasoweobowiązujące w Polsce pochodzi z 1984 roku, czyli z pierwszych latszeroko rozumianego stanu wojennego w PRL (ustawa Prawo Prasowe z dnia26 stycznia 1984 r.). Gwarantuje ono szeroki dostęp do informacji,regulując jednocześnie stosunki w redakcjach i stosunki międzydziennikarzami, informatorami ze strony władz państwowych (w czasach PRLwszystko, łącznie ze szkolnictwem i przedsiębiorstwami należało dopaństwa) a czytelnikami. Zawiera ono kilka przepisów karnych, napodstawie których sądy orzekają wyroki, choć po 1989 roku większośćspraw jest umarzana, kończy się ugodą lub przeprosinami. W przepisachPrawa Prasowego w art. 14 zobowiązuje się dziennikarza do autoryzowaniawywiadu prasowego z rozmówcą; tego rodzaju prawo jest niezgodne zuregulowaniami w Unii Europejskiej. Wolność słowa ograniczonajest także w Polsce przepisami kodeksu cywilnego i przepisami karnymi,te drugie są krytykowane przez Europejski Trybunał Praw Człowieka. Dziennikarzpowinien zachowywać tajemnicę co do źródła uzyskanych informacji.Stanowi o tym art. 15 ust. 2. ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawoprasowe: „Dziennikarz ma obowiązek zachowania w tajemnicy 1) danychumożliwiających identyfikację autora materiału prasowego, listu doredakcji lub innego materiału o tym charakterze, jak również innych osóbudzielających informacji opublikowanych albo przekazanych doopublikowania, jeżeli osoby te zastrzegły nieujawnianie powyższychdanych, 2) wszelkich informacji, których ujawnienie mogłoby naruszaćchronione prawem interesy osób trzecich.Przepisy karneArt. 135 kodeksu karnego:„§1. Kto dopuszcza się czynnej napaści na Prezydenta RzeczypospolitejPolskiej, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.§ 2. Kto publicznie znieważa Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.”Jeżelichodzi o przepisy karne, ich stosowanie jest ograniczone już w samymkodeksie, jednakże sądy wielokrotnie skazywały dziennikarzy i naukowców zart. 212, mimo, że podnosili oni prawdziwe zarzuty w interesiespołecznym, czyli zgodnie z art. 213 nie popełnili przestępstwa. „Art.212. § 1. Kto pomawia inną osobę, grupę osób, instytucję, osobę prawnąlub jednostkę organizacyjną nie mającą osobowości prawnej o takiepostępowanie lub właściwości, które mogą poniżyć ją w opinii publicznejlub narazić na utratę zaufania potrzebnego dla danego stanowiska, zawodulub rodzaju działalności, podlega grzywnie, karze ograniczenia albopozbawienia wolności do roku.Art. 213. § 1. Nie ma przestępstwa określonego w art. 212 § 1, jeżeli zarzut uczyniony niepublicznie jest prawdziwy.§2. Nie popełnia przestępstwa określonego w art. 212 § 1 lub 2, ktopublicznie podnosi lub rozgłasza prawdziwy zarzut służący obroniespołecznie uzasadnionego interesu.Art. 214. Brak przestępstwawynikający z przyczyn określonych w art. 213 nie wyłączaodpowiedzialności sprawcy za zniewagę ze względu na formę podniesienialub rozgłoszenia zarzutu.Art. 216. § 1. Kto znieważa inną osobę wjej obecności albo choćby pod jej nieobecność, lecz publicznie lub wzamiarze, aby zniewaga do osoby tej dotarła, podlega grzywnie albo karzeograniczenia wolności. § 2. Kto znieważa inną osobę za pomocąśrodków masowego komunikowania, podlega grzywnie, karze ograniczeniawolności albo pozbawienia wolności do roku.”Prawo europejskie wymaga zlikwidowania przepisów karnych z zakresu wolności słowa.Władze państwowe i posłowie wobec wolności słowaRządpolski, a także posłowie funkcyjni w parlamencie podejmują działania,prowadzące do ograniczenia wolności słowa i wypowiadania się opozycji.Wyjątkowo widoczne to było podczas niektórych posiedzeń Sejmu i komisjiparlamentarnych. Marszałkowie z koalicji zwykle ograniczali wypowiedzilub czas zadawania pytań przez parlamentarzystów z opozycji do jednejminuty, świadomi, że opcja rządząca dostanie dodatkowy czas podczaswypowiedzi członków rządu. Zdarzało się wyłączanie mikrofonuprzemawiającym posłom opozycji, np. jeżeli prowadzący obrady marszałekuznał, że wypowiedź ma inny charakter, niż dopuścił do prezentacji. Szczególnierażące było postępowanie przewodniczących nadzwyczajnych komisjisejmowych, zwykle z rządzącej PO. Przewodniczący obrażali posłówopozycji, przerywali im, nie poddawali ich wniosków pod głosowanie.Poseł Andrzej Czuma (PO) uchylał pytania posłanki PiS zanim zdążyła jezadać, twierdząc, że powinna prowadzić konfrontację a zadaje pytania. Zdarzały się przykre uwagi na temat powierzchowności, ubioru i tuszyposłów. Ukoronowaniem tych praktyk było przegłosowanie końcowych tezraportu jednej z komisji przez posła Mirosława Sekułę (PO) podnieobecność wszystkich pozostałych członków komisji, ponieważ niezapowiedział, że odbędzie się takie głosowanie. Tezy przewodniczącegonaturalnie przeszły. Pierwszy proces sądowy w kampaniiwyborczej jesieni 2011 wygrała rządząca PO. Sąd Okręgowy w Warszawieorzekł, że opozycyjny PiS musi sprostować krytyczne opinie swoichpolityków na temat kampanii informacyjnej PO i haseł umieszczonych wbroszurze wyborczej tej partii, a sprostowania umieścić w prywatnejstacji telewizyjnej.

Kolejny proces przegrał lider opozycjiJarosław Kaczyński z powództwa koalicyjnej partii PSL. Kaczyński wyraziłsię o głosowaniu posłów PSL nad ustawą o przeciwdziałaniu narkomanii,że część z nich głosowała za tym, by „miękkie” narkotyki były dostępne.Okazało się, że posłowie PSL poczuli się tym stwierdzeniem urażeni,zażądali sprostowania, a sąd potraktował sprawę literalnie – ustawa wogóle nie dotyczyła dostępności narkotyków, tylko przeciwdziałanianarkomanii, a więc Kaczyński powinien sprostować swoją opinię. Sąd niezauważył, że wprowadzone formy przeciwdziałania ułatwiają dostępnośćnarkotyków, iw ciągu 24 godzin od powództwa zasądził od lidera opozycjikosztowne sprostowanie w TVP Info i wpłatę 10 tysięcy złotych na celespołeczne. Próby ograniczenia statusu Radia MaryjaPosełJan Filip Libicki (PO) w kwietniu 2011 zarzucił Radiu Maryjaniewypełnianie „pierwotnej misji” nadawcy społecznego. Uczestniczył też wpracach nad projektem nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji,zobowiązującym nadawców społecznych (jak Radio Maryja) do prezentowania wprogramach politycznych opinii wszystkichuczestników życiapolitycznego; uchybienia zagrożone byłyby odebraniem preferencyjnychwarunków nadawania a nawet koncesji radiowej. Te projekty przyjętezostały przez środowiska katolickie jako zapowiedź ograniczenia wolnościsłowa w mediach. W czerwcu 2011 poseł Libicki wsparł ministraspraw zagranicznych Radosława Sikorskiego, krytykującego wystąpienie ks.Tadeusza Rydzyka w Brukseli. Libicki wystosował list do arcybiskupaJoăo Bráz de Aviz, prefekta watykańskiej Kongregacji ds. InstytutówŻycia Konsekrowanego w Rzymie. Zacytował w nim wypowiedzi ks. Rydzyka iskomentował je następująco: „(...) Wszystkie one spowodowały gorącą igorszącą dyskusję wśród wielu Polaków przed zbliżającą się polskąprezydencją w Unii Europejskiej i wyborami parlamentarnymi. Dlaniezorientowanego, zewnętrznego obserwatora są one też uderzeniem wmiędzynarodowy wizerunek mojego państwa. Jestem najgłębiej przekonany,że nie jest rzeczą dobrą aby działalność kontrowersyjnego zakonnikastawała się głównym punktem politycznej dyskusji w Polsce.” Libickizasugerował w liście do arcybiskupa, aby Rydzyk zajął się innymitematami.Projekty Libickiego od czasu do czasu znajdowałypoparcie w wystąpieniach publicznych członków PO. Poseł PO JarosławGowin bronił jednak swobody nadawcy: „Jestem też zwolennikiem wolnościpolegającej na tym, że dyskutuję z tym kogo mam ochotę zaprosić dorozmowy i uważam, że takie prawo powinno mieć również Radio Maryja”.Władza języka gróźb i obelg Rząd,parlamentarzyści i inne osoby sprawujące władzę na szczeblu państwa„formatowały” umysły obywateli a nawet inicjowały zmiany kultury życiacodziennego, formułując drastyczne zapowiedzi w różnych dziedzinachżycia (np. „kastracja pedofili”, którą zapowiadał premier rządu DonaldTusk czy ograniczenie swobody wypowiedzi internetu). W końcu wycofywałysię z nich, jednakże zapowiedzi te i opinie funkcjonowały dłuższy czas,przyzwyczajając społeczeństwo do języka nigdy przedtem niespotykanego wżyciu publicznym. Drastyczny język w mediach autorytetem władzyprzyczyniał się do niszczenia wrażliwości i odruchów wstydu.Zapowiadanorozwiązanie partii opozycyjnej jako „antysystemowej” itp. Wobecpolityków a nawet wyborców opozycji używano słów powszechnie uważanychza obelżywe, sięgając także do ich wyglądu lub trybu życia. Ministerspraw zagranicznych zapowiedział wobec opozycji „dorżnięcie watah”. Natemat urzędującego prezydenta urządził publiczny show, na którymskandował: „były prezydent Lech Kaczyński” na dwa miesiące przed jegośmiercią w katastrofie lotniczej; wtedy też wypowiedział opinię, żeprezydent „może być niski, ale nie może być mały”. Inny ministerżądał szacunku dla władzy, jednocześnie krytykując publicznie osoby,wypowiadające niemiłe dla niego poglądy, np.: „już mi zbrzydło uważaćbydło za nie bydło”, „dewianci”, żądał ich „leczenia psychiatrycznego”,wypominał liderowi opozycji, że nie ma dzieci. Wiceszef klubuparlamentarnego rządzącej partii urządzał stałe błazeńskie występy wtelewizji, obrzucając urzędującego prezydenta inwektywami, np. „Uważamprezydenta Kaczyńskiego za chama” itp., życzył mu śmierci i pokatastrofie wyrażał żal, że jego brat nie zginął razem z nim. W efekcienastępowała dehumanizacja zarówno polityków, jak i wyborców opozycji. Szefmłodzieżówki partii PO Dariusz Dolczewski nazwał na Facebooku grupęmłodych kandydatek opozycyjnych „suczkami z PiS”; po protestachprzeprosił, powołując się na to, że wpisu dokonała inna osoba. *Naskutek podobnych zachowań władzy, kreujących wzorce postaw obywateli,nastąpiło przesunięcie granicy dopuszczalności wyrażeń i zachowańpublicznych. Władzy ustawodawczej i wykonawczej sekundowały sądy,wydając sprzeczne wyroki, np. w sprawach o zniesławienie, zależnie odtego, kto był zniesławiony. Np. sąd wydał wyrok, że nazwanieurzędującego prezydenta Kaczyńskiego „chamem” przez wiceszefa KlubuParlamentarnego rządzącej PO nie jest przestępstwem. W parę lat późniejTrybunał Konstytucyjny orzekł, że wyśmiewanie urzędującego prezydentaBronisława Komorowskiego na stronie internetowej jest przestępstwem izasługuje na karę do 3 lat więzienia.Wypowiedzi premiera i rządu na temat mediów i wolności słowaWypowiedzinowego premiera po wyborach jesienią 2007 roku, zniechęcały doobowiązku wnoszenia opłat abonamentowych za media publiczne (cztery razyw grudniu 2007 i styczniu 2008); od tej chwili odnotowano gwałtownyspadek wpływów abonamentowych i wkrótce potem kryzys finansowy w mediachpublicznych.W 2009 roku premier rządu wyraził się negatywnie otreści jednej z prac magisterskich, biografii Lecha Wałęsy, izapowiedział w związku z nią kontrolę na Uniwersytecie Jagiellońskim. Wwyniku tej wypowiedzi młody naukowiec stracił zatrudnienie w IPN, gdziewykonywał podrzędne prace techniczne.W marcu 2010 premier Tuskkrytykując opozycję zapowiedział, że „wyginiecie jak dinozaury”. Trzytygodnie później doszło do katastrofy samolotu z prezydentem i posłamipartii opozycyjnej na pokładzie, co przydało tym słowom nowego, groźnegotonu. Zainteresowanie publiczne wiosną 2011 roku wywołała sprawanoty dyplomatycznej skierowanej przez Radosława Sikorskiego, ministraspraw zagranicznych, do Watykanu. Zwrócił się on do Kościoła jako do„zwierzchnika” ks. Tadeusza Rydzyka, twórcy katolickiego Radia Maryja iTelewizji Trwam. Rydzyk krytycznie wypowiedział się w Brukseli na tematpominięcia przez agendę rządową wniosku jego fundacji o dotację unijnąna wydobycie wód geotermalnych. „Kto jest zwierzchnikiem Rydzyka, jeżelinie rząd Polski, to na pewno Watykan? – pytał retorycznie min. Sikorskiw programie „Kropka nad i” w telewizji TVN24 (cytat z pamięci – TB),poszukując instancji, która może Rydzykowi zamknąć usta. Dlaprzedstawiciela rządu było oczywiste, że należy obywatelowi ograniczyćswobodę krytykowania rządu a nawet opisywania sytuacji w państwie. Wojna rządu z kibicami Wiosną2011 roku, na rok przed rozpoczęciem mistrzostw piłki nożnej Euro 2012rząd polski rozpoczął wojnę z kibicami meczów sportowych. Wojna ta niedotyczyła zabezpieczenia przed chuligaństwem i agresją na stadionach,ale treści wywieszanych tam transparentów i wznoszonych okrzyków. Niepodjęto współpracy z licznymi stowarzyszeniami kibiców,zainteresowanymi w utrzymaniu porządku i bezpieczeństwa na stadionach.Rząd potraktował jako pretekst incydent chuligański na meczu wBydgoszczy i rozpoczął ściganie kibiców przez policję, straż miejską igrupy antyterrorystyczne za treść okrzyków, transparentów i tzw. oprawstadionowych, czyli artystycznego wyrazu zbiorowych emocji.Stowarzyszenia i inne wspólnoty kibiców, które współpracują z klubami iwłaścicielami stadionów na rzecz ochrony przed chuligaństwem, toorganizacje prężne i świadome praw obywatelskich. Uważają one mecze wPolsce za wyjątkowo bezpieczne na tle krajów zachodniej Europy, np. Wlk.Brytanii, co potwierdzają statystyki. Kibice manifestują częstopodczas meczów swój patriotyzm, poświęcając oprawy stadionowe ważnymrocznicom lub pamięci prześladowanych i manifestują swe poglądypolityczne, co znajduje wyraz w hasłach antyrządowych wywieszanych natrybunach. Wiosną 2011 roku władze zamknęły kilka ważnych stadionów(m.in. stadion w Bydgoszczy, Legii w Warszawie, Śląska Wrocław, WidzewaŁódź, Zagłębia Lubin); mecze odbywały się bez widzów. Prędko wyszło najaw, że nie chodzi o popierane przez opinię publiczną zdyscyplinowanie ikaranie chuliganów, ale o ostre, jak się okazało, prześladowaniaspokojnych kibiców za hasła antyrządowe i antyprezydenckie. Władzepodjęły próbę kontroli sprzedaży biletów na mecze zorganizowanym grupomkibiców, ograniczając ich prawa konstytucyjne do korzystania z dobranarodowego, jakim są masowe imprezy sportowe. Za transparentyantyrządowe kibiców karano aresztami i grzywnami w wysokości 500 zł(Bydgoszcz), co dla wielu z nich stanowi jedną czwartą miesięcznychuposażeń. Grzywny wymierzano za obraźliwe napisy np. „Tusku matole”. WŚwidniku grupę wysiadających z pociągu kibiców zaatakowałantyterrorystyczny oddział policji; ostrzelano ich, używając gazówłzawiących i gumowych kul, wbrew prawu i procedurom z bezpośredniejbliskości, co spowodowało ciężkie okaleczenia u kilku osób. Represje organów ściganiaAkcja Antykomor.plWobronie dobrego imienia prezydenta służby specjalne z AgencjiBezpieczeństwa Wewnętrznego na polecenie prokuratury w TomaszowieMazowieckim zamknęły 20 maja 2011 satyryczną stronę internetową RobertaFrycza. Zatytułował ją www.antykomor.pl i publikował tam satyryczneteksty i zdjęcia urzędującego prezydenta Bronisława Komorowskiego. Wdomu Frycza pojawiło się o szóstej rano siedmiu uzbrojonychfunkcjonariuszy, zastraszając młodego człowieka. Zarekwirowano mukomputer, nośniki pamięci itp. i przeszukano dom. Zaalarmowana HelsińskaFundacja Praw Człowieka uznała akcję ABW za próbę zastraszenia blogera ikolejne działanie rządu na rzecz ograniczenia krytyki władzy.Prokuratura w lipcu 2011 post factum zatwierdziła decyzję o przeszukaniu mieszkania Frycza, powołując się na interes śledztwa. Sądy i wyroki za krytykowanie władzyGrzywny i rujnujące finansowo anonse w mediachWyrokisądowe za wyrażane w publicznym obiegu opinie i podawane prawdziweinformacje stają się postrachem wolnego słowa w Polsce. „Skazańcy” nietylko płacą odszkodowania, ale zmuszani są do wydawanianieproporcjonalnie wielkich kwot, nierzadko stanowiących dziesięcio- lubdwudziestokrotność ich uposażeń, na ogłaszanie przeprosin we wskazanychprzez sądy mediach, np. w prywatnych telewizjach, niezależnie odmiejsca, gdzie nastąpiła inkryminowana wypowiedź. Część obwinionych możeudowodnić, że zaskarżone informacje były prawdziwe. Dochodzi do łamaniaich sumienia, gdy przepraszają wbrew woli i faktom. Sądy, wPolsce zwykle powolne i trudno dostępne dla skrzywdzonych, wydają wyrokiz prywatnego oskarżenia za niewygodne opinie wyrażane zarówno wmediach, jak iw publikacjach naukowych. Wyroki te stają się narzędziemtemperowania i dyscyplinowania naukowców (Sławomir Cenckiewicz, prof.Andrzej Nowak, prof. Andrzej Zybertowicz, mgr Paweł Zyzak), działaczyspołecznych i polityków (Jacek Kurski, Zbigniew Wassermann),niezależnych dziennikarzy (m.in. spotkało to Jerzego Jachowicza, DorotęKanię, Jana Pińskiego, Wojciecha Sumlińskiego, KrzysztofaWyszkowskiego), a nawet poetów (Jarosław Marek Rymkiewicz). Wyroki majądotkliwy wymiar finansowy i składają się zwykle z dwóch elementów: dośćumiarkowanej grzywny, jednakże sięgającej kilkakrotności przeciętnejpłacy w Polsce, oraz z nakazu zamieszczenia przeprosin w mediach. A cenyogłoszenia np. w najlepszym czasie w dużej telewizji są wielokrotniewyższe od grzywny i mogą doprowadzić skazanego do ruiny finansowej. Sądyrozstrzygają w wyrokach spory ideowe. Sąd Apelacyjny w Katowicachskazał w marcu 2010 roku ks. Marka Gancarczyka i „Gościa Niedzielnego”na zapłatę 30 tysięcy i przeproszenie w druku Alicji Tysiąc zanaruszenie jej dóbr osobistych. Alicja Tysiąc pozwała Skarb Państwa oodszkodowanie za odmowę wykonania aborcji; jej dziecko w chwili procesumiało około 6 lat. W przypadku „Gościa Niedzielnego” po raz pierwszy wPolsce sąd skazał autora za użycie „języka nienawiści” (pojęcienieskodyfikowane kryminalnie); ponadto treści przytaczanych przez sądautor nie użył w stosunku do powódki. Autor tekstu, ks. Gancarczyk,wyraził opinię: „mama otrzymuje nagrodę za to, że bardzo chciała zabićswoje dziecko, ale jej nie pozwolono". Określił jako „straszną” sytuacjęodszkodowań „za pozostawienie dziecka przy życiu” i porównał ją dopraktyk ludobójczych z okresu II wojny światowej. Całą serięprocesów wytoczono profesorowi Andrzejowi Zybertowiczowi. Proces MilanaSuboticia, którego prof. Zybertowicz określił na podstawie dokumentówjako pracownika służb specjalnych, ostatecznie skończył się ugodą, aleZybertowicz musiał wpłacić 10 tys. na cel społeczny. Sąd kasacjęZybertowicza odrzucił. Podobnie postąpił Trybunał w Strasburgu; jegoorzeczenie zostało wydane w trybie tzw. przedsądu, jednoosobowo, bezuzasadnienia, i nieodwołalnie (a więc niezgodnie z duchem prawa).ZMichnikiem, o którym wyrażał swoje krytyczne opinie, prof. Zybertowiczprzegrał dwa procesy. Zmuszony był wypłacić 10 tys. zł na ośrodek dlaniewidomych w Laskach oraz umieścić ogłoszenie w Rzeczypospolitej za 30tys. zł (patrz niżej Aneks z wykazem pozwów Adama Michnika i spółkiAgora SA).Sądy zakazują, pouczają i uchylają tajemnicę

Nadużywanymsposobem postępowania sądów jest wprowadzanie zakazu publikacji lubemisji zaskarżonych dzieł. Początek dał temu kilkanaście lat temu sąd,który zakazał emitowania ostrzegawczego filmu na temat firmy Amway.Obecnie sąd zakazuje rozpowszechniania książek, artykułów i programówtelewizyjnych. W 2008 roku sąd zakazał emisji programu w telewizjipublicznej w cyklu „Misja Specjalna” o powiązaniach ZygmuntaSolorza-Żaka ze służbami specjalnymi PRL. Interesujący wyroksądowy to sprawa felietonisty tygodnika „Wprost” Marka Króla. Zaskarżyłon pracodawcę, który usunął go z pracy po napisaniu felietonu, w którymKról wyśmiewał kilka prominentnych osób. Sąd, niekonsekwentnie,przysądził zwolnionemu z pracy niewielkie odszkodowanie, ale stwierdziłteż, że działał on na szkodę pracodawcy i przekroczył granicę wolnościsłowa; zdaniem sądu zamiast tonować atmosferę po katastrofiesmoleńskiej, felietonista jeszcze ją „podgrzewał”. Sąd podparł wyroknegatywną opinią Rady Etyki Mediów o tekście.Jesienią 2011roku, tuż przed wyborami, w wydziale XXIV cywilnym Sądu Okręgowego wWarszawie rozpoczął się proces, który Telewizji Polskiej SA iprofesorowi Piotrowi Kruszyńskiemu wytoczyła bohaterka programuinterwencyjnego „Celownik”. Jednym ze świadków była Anita Gargas, doniedawna szefowa redakcji publicystyki w TVP. Sąd przesłuchującdziennikarkę wypytywał ją o postępowanie prawnika, Piotra Kruszyńskiego,znanego karnisty. Kiedy odmówiła odpowiedzi, powołując się na tajemnicędziennikarską, sędzia ukarała ją grzywną w wysokości 500 zł. Tym samymsąd domagał się od Gargas złamania jednej z fundamentalnych zasaddziennikarstwa, czyli ochrony źródła, i ukarał ją za jej dochowanie. Procesy karnePodaneponiżej dane pokazują, jak trudno ocenić zakres stosowania przepisówkarnych w sprawach związanych z wolnością słowa. Dane są zbierane przezróżne instytucje i brak jednakowych kryteriów w określonym czasie. Wedługinformacji Fundacji Helsińskiej Polska zajmuje obecnie 32 miejsce wprowadzonym przez organizację „Reporterzy bez granic” rankingu krajówprzestrzegających wolności słowa. W Polsce na podstawie art. 212 skazanow latach 2002-2008 prawie tysiąc osób. Approx. 30 proc. z nich otrzymałokarę ograniczenia lub pozbawienia wolności. Wg danych StowarzyszeniaDziennikarzy Polskich w latach 2005-2006 sądy wydały 23 wyroki skazującedziennikarzy, aw 102 przypadkach umorzono postępowanie. Oto przykładowe procesy karne za wypowiedzi.Narozprawie z wiosny 2011 roku, na której TK orzekł zgodność zkonstytucją przepisu dopuszczającego karę do trzech lat więzienia zazniesławienie prezydenta RP, Prokuratura Generalna poinformowała, że od1997 r. prowadzono z tego przepisu 210 postępowań, 121 zakończyło sięodmową wszczęcia śledztwa. 63 sprawy umorzono, niektóre sprawy są wtoku, zaś do sądu trafiło na razie 11 aktów oskarżenia. Spośród 10 sprawzakończonych w sądach zapadły trzy wyroki skazujące, z czego jeden narok więzienia w zawieszeniu na cztery lata i dwa skazujące na grzywnę. Sądyreagowały sprzecznie na krytykę i obrazę ludzi władzy. W sprawiekonstytucyjności karania za znieważenie prezydenta z pytaniem prawnym doTK zwrócił się w styczniu 2009 r. Sąd Okręgowy w Gdańsku. W ocenie tegosądu przepis stanowi zagrożenie dla wolności słowa i daje podstawę doingerencji państwa oraz organów ścigania w prawo do debaty politycznej.Wątpliwości sądu pojawiły się przy rozpatrywaniu zażalenia prezydentaLecha Kaczyńskiego na umorzenie śledztwa w sprawie znieważenia go przezLecha Wałęsę słowami: „Durnia mamy za prezydenta”. Prokuratura Okręgowa wWarszawie umorzyła śledztwo, uznając, że wypowiedź Wałęsy byłaemocjonalna, ale nie znieważająca i nie nosiła cech przestępstwa.Kancelaria Prezydenta RP złożyła zażalenie, uzasadniając je względamiformalnoprawnymi i błędami proceduralnymi. Stanowisko w tejsprawie zajęła także Fundacja Helsińska, która sporządziła tzw. opinięprzyjaciela sądu. W ocenie Fundacji sporny przepis nieproporcjonalnieogranicza wolność słowa, jest nieprecyzyjny, zbyt restrykcyjny i pozwalaprokuraturze na dowolne interpretacje.W związku z opisywanąwyżej akcją antykomor.pl, znowu na forum opinii publicznej stanęłasprawa karalności za obrażanie prezydenta. Trybunał Konstytucyjny napoczątku lipca 2011 uznał, że przepis Kodeksu Karnego – przewidującykarę do trzech lat więzienia za publiczne znieważenie prezydenta RP –jest zgodny z ustawą zasadniczą. „Doniosły charakter funkcjiprezydenckiej powoduje, że prezydentowi jest należny szczególny szacuneki cześć” - uzasadniał decyzję Trybunał, uzasadniając swą opinię, żechodzi jednocześnie o znieważenie samej Rzeczpospolitej. Niemaljednocześnie, wiosną 2011 roku, prokuratura umorzyła śledztwo w sprawieznieważenia Lecha Kaczyńskiego przez Janusza Palikota słowami „uważamprezydenta za chama". Sąd zgodził się z jej decyzją. Sąd i prokuraturapowołały na biegłego językoznawcę, który orzekł, że „wypowiedź posłaPalikota jest obraźliwa. Natomiast nie jest zniewagą. (...) Zniewagadokonuje uszczerbku na honorze tego, do kogo się ją kieruje. [Palikot]nie powiedział: „prezydent to cham", tylko: „uważam go za chama". Miałoto więc charakter sprawozdania Palikota z jego własnego sądu. Słowo„cham” oznacza tylko, że ktoś zachowuje się po chamsku. Czy mogę ocenićczyjeś postępowanie jako chamskie? Mogę, to go nie znieważa.” Latem2011 roku sąd z art. 212 kk skazał dziennikarkę Dorotę Kanię zazniesławienie b. funkcjonariusza b. Służby Bezpieczeństwa, płk. RyszardaBieszyńskiego określeniem, że pracował na rzecz tej instytucji. Sądzasądził przeproszenie esbeka w telewizji, co w przypadku ostatecznejprzegranej kosztowałoby Kanię ogromną sumę pieniędzy. Obecnie wStrasburgu jest jej skarga na państwo polskie za niesprawiedliwy wyrok.SądRejonowy w Lipnie (kujawsko – pomorskie) skazał niespełna 19-letniegoJacka Balcerowskiego, ucznia technikum, na 10 miesięcy więzienia wzawieszeniu na 3 lata z artykułu 226 KK za wymalowanie antyrządowegoniecenzuralnego napisu „Pie...lę rząd” na murze szkoły w Dobrzyniu nadWisłą. Po apelacji karę zamieniono chłopcu na 20 godzin pracspołecznych. Porównanie obu wyroków wskazuje na brak jasnych kryteriów idowolność sądów przy wydawaniu wyroków. W uzasadnieniu była mowa oobrazie konstytucyjnego organu państwa. W artykule z 2 kwietnia2011 r. zatytułowanym „Moja mowa nienawiści” Karol Li twin – publicystagazetki kibiców Korony Kielce „Złocisto-Krwiści” napisał o premierzeTusku: „Ten zwyczajny ćwok i prostak, medialna dziwka i specjalista odPR, od którego mógłby uczyć się sam Joseph Goebbels maniakalnie wyżywałsię na polskich kibicach. Z jego ust lało się kłamstwo i fałsz wnajczystszej postaci. Jego słowa, połączone z działaniami różnorakichmediów, można nazwać <>”. Litwin skazany został przez sąd w Kielcach +na 8miesięcy ograniczenia wolności, polegającej na bezpłatnej pracy po 24godziny miesięcznie.W procesie karnym, który Joannie Najfeldwytoczyła Wanda Nowicka, działaczka jednej z organizacji kobiecych,Federacji Kobiet, propagująca różne formy antykoncepcji, za słowa „WandaNowicka jest na liście płac przemysłu aborcyjno-antykoncepcyjnego”, nażądanie powódki sąd utajnił przebieg procesu. Nawet dziennikarze śledczynie mają dostępu do akt sprawy. Joannie Najfeld, która wygrała sprawę,sąd zakazał podawania uzasadnienia wyroku ani omawiania publicznieokoliczności procesu.Toczy się proces karny, który b. premierowi Jarosławowi Kaczyńskiemu wytoczył b. szef MSWiA w jego rządzie, Janusz Kaczmarek.Zdrugiej strony sądy i organy ścigania wykazują nieudolność w sprawach oznieważenie symboli religijnych lub osób oddających się publiczniedozwolonym konstytucyjnie praktykom religijnym. Sprawy są umarzane zpowodu niewykrycia sprawców, nawet jeżeli uczestnicy manifestacjidostarczają zdjęcia czy filmy ze zdarzenia, a nawet nazwiska osóbznieważających.Sądy wobec informacji o Tajnych Współpracownikach (TW)Sądyograniczają debatę publiczną, zakazując podawania w mediachprawdziwych, opartych na badaniach naukowych informacji na tematwspółpracy z peerelowskimi służbami specjalnymi. Procesy te wytaczająteż osoby, które czują się pomówione i obrażone informacjami, żewspółpracowały z policją polityczną w PRL, również wtedy, gdy informacjena ten temat są prawdziwe, oparte na dokumentach i potwierdzone przezpaństwową placówkę naukową, np. Instytut Pamięci Narodowej. SądRejonowy w Gdańsku nakazał w 2008 roku Lechowi Wałęsie zapłatę 7,5 tys.zł na rzecz Krzysztofa Wyszkowskiego jako zadośćuczynienie za wyrządzonąkrzywdę za to, że Wałęsa nazwał go w jednym z wywiadów „małpą zbrzytwą”, „wariatem” i „chorym debilem”. Sędzia podkreślił, że niewymierzono kary Wałęsie, lecz jedynie kazano zapłacić zadośćuczynienieza naruszenie dóbr osobistych Wyszkowskiego. W innym procesieSąd Apelacyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 24 marca 2011 r. nakazałWyszkowskiemu opublikowanie w audycjach publicznej TVP i prywatnej TVNprzeprosin wobec Lecha Wałęsy za to, że w 2005 roku powiedział on:[Wałęsa] „współpracował ze Służbą Bezpieczeństwa i pobierał za topieniądze". Według orzeczenia sądu Wyszkowski powinien stwierdzić, że„To oświadczenie stanowiło nieprawdę”, choć dokumenty znajdowały się wpublikacjach IPN. Koszt audycji wyniósłby ok. 55 tys. zł. I choć sąduzasadniał wyrok faktem, ze jego zdaniem Wyszkowski nie mógł znaćmateriałów obciążających Wałęsę opublikowanych po jego wypowiedzi,ukaranie go za prawdziwą wypowiedź jest określane przez prawników jako„przemoc sądowa”. Prof. Andrzej Zybertowicz miał proces zpowództwa Zygmunta Solorza-Żaka, właściciela telewizji Polsat, w związkuz wypowiedzią w „Misji Specjalnej” TVP1 na temat związków Solorza ztajnymi służbami PRL. Wyraził tam tezę, popartą dokumentami, że Solorzdziałał jako element środowiska służb specja lnych. Sąd wydał 7.09.2008zakaz wypowiadania tych tez. Zybertowicz w programie posłużył się pracąnaukową pt. Przemoc 'układu': O peerelowskich korzeniach siecibiznesowej Zygmunta Solorza.Policja i straż miejskao Zatrzymanie 9 kwietnia 2011 Filipa Rdesińskiego z „Gazety Polskiej”,uczestnika demonstracji przed ambasadą Rosji w Warszawie.Podemonstracji zatrzymano Rdesińskiego w tramwaju i odwieziono nakomisariat policji. Dziennikarze niezależni udali się dużą grupą nakomendę policji i zawiadomili o zdarzeniu senatora ZbigniewaRomaszewskiego, który po paru godzinach doprowadził do zwolnieniadziennikarza z aresztu. Sąd uznał, że nie było powodu zatrzymywaniadziennikarza, natomiast prokuratura, gdzie Rdesiński zaskarżył policję,uznała jej działania za legalne. oAresztowanie i ciężkiepobicie dziennikarza „Gazety Polskiej” Michała Stróżyka. Filmował onwydarzenia w tzw. Białym Namiocie na Krakowskim przedmieściu wWarszawie, demonstrował z grupą dziennikarzy i artystów przeciwkorządowi i sposobowi prowadzenia śledztwa smoleńskiego.o Limitowanie prawa do wolności zgromadzeń i publicznego wyrażaniawłasnych przekonań, widoczne ostatnio zwłaszcza w szykanowaniu EwyStankiewicz i innych uczestników akcji Białego Namiotu, domagających sięwyświetlenia prawdy o katastrofie smoleńskiej i ukarania winnychzaniedbań członków władz państwowych. oOdwiezienie doszpitala psychiatrycznego 82-letniego Jana Kossakowskiego,protestującego pod Krzyżem na Krakowskim Przedmieściu przeciwko zerwaniuprzez pracownika Ministerstwa Kultury zdjęcia pary prezydenckiej, którazginęła w katastrofie smoleńskiej.oprześladowanie od latKlaudiusza Wesołka, filmowca, radnego i działacza opozycyjnego,skazanego w Sopocie w 2009 roku za filmowanie protestu organizacji„Naszość”.Otrzymał on nakaz sądowy wykonywania poniżających pracporządkowych i został aresztowany na 2 tygodnie w kwietniu 2011 roku,gdy odmówił ich wykonywania.oPobicia kibiców na dworcach i poza stadionami, strzelanie gumowymi kulami do ludzi z bliskiej odległości (Świdnik).Podpis.10 czerwca 2011. Straż miejska i policja w Warszawie ochraniająmłodzież koncertującą z przekroczeniem wszelkich norm głośności na ulicyprzed Pałacem Prezydenckim i Hotelem Europejskim wobec tłumów ludzi,oczekujących na rozpoczęcie Marszu Pamięci ofiar katastrofy smoleńskiej.Media publiczne Zmonopolizowanie mediów publicznychUstawowomedia publiczne zobowiązane są do pluralizmu i do zapewnienia równegodostępu do anteny wszystkim opcjom politycznym i światopoglądowym. Wpraktyce z debaty niemal wykluczone są największe w Polsce środowiska –katolickie i opozycja prawicowo-konserwatywna. Muszą one tworzyć własnemedia, z natury rzeczy niszowe i ograniczone tematycznie. Jeżelichodzi o elektroniczne media publiczne, obowiązująca w Polsce od 1993roku ustawa o radiofonii i telewizji od początku była złymuregulowaniem, prowadzącym z czasem do dominacji jednej opcjipolitycznej. Próby poprawienia ustawy wprowadzały z czasem jeszczewiększy zamęt. Po niemal całkowitym zdominowaniu Krajowej RadyRadiofonii i Telewizji przez osoby, wywodzące się z kręgów SLD (opozycjapostkomunistyczna), po kompletnych czystkach w mediach publicznych orazpo przygotowaniach do sprzedaży niektórych anten, w 2006 roku, wkrótcepo powstaniu rządu Jarosława Kaczyńskiego, sejm uchwalił powołanienowego składu Rady. Zapoczątkowało to poważne zmiany w mediachpublicznych. Nowi prezesi, Bronisław Wildstein w Telewizji Polskiej iKrzysztof Czabański w Polskim Radiu, obaj wytrawni i doświadczenidziennikarze zmienili dyrektorów anten oraz dopuścili do antenydziennikarzy, reprezentujących wrażliwość konserwatywną, prawicową,katolicką i inne, praktycznie poza krótkimi okresami, niereprezentowaneod lat w tych mediach. Spotkało się to z ogromną krytyką i odporem zestrony ówczesnej opozycji, od 2007 roku ekipy rządzącej. Wzbudziło totakże opór większości prasy i zatrudnionych w mediach publicznychdziennikarzy, wspieranych przez kolegów z mediów prywatnych. Mediaprywatne powstały po 1989 roku na bazie ludzi reżimu komunistycznego. W2006 roku krytykowano zarówno pospieszny tryb jak i legalność powołaniaprzez Sejm nowej Krajowej Rady, oraz poszczególne osoby, któreuczestniczyły w prowadzeniu audycji. Opozycyjna wówczas PlatformaObywatelska opublikowała jesienią 2006 Raport o stanie mediów, poddająctotalnej krytyce wprowadzane od niespełna roku zmiany. W molochuorganizacyjnym, jakim jest Telewizja Polska, dotychczasowi pracownicyutrudniali wprowadzanie nowych audycji na antenę, opóźniali procesyzmian, dezinformowali swoich nowych zwierzchników. W Polskim Radiunajbardziej rzucała się w oczy wyższościowa postawa osób dotychczas tamzatrudnionych, z których krytyk i uwag wynikał wniosek, że są onejedynymi nosicielami „tożsamości” poszczególnych anten. Wg nich nowipracownicy nie byli i nie mogli być fachowi, choćby ukończyliodpowiednie szkoły, kursy i legitymowali się wieloletnią praktyką wmediach. To prawda, że ze względu na swe poglądy nowi dziennikarzewiedzę i doświadczenie zdobywali w trudnych i nieprzyjaznych warunkach,to jednak nie czyni ich osobami niekompetentnymi. Po dwóch i pół roku,wskutek nacisków rządzącej już wtedy PO, w końcu 2008 roku zawieszono,zwolniono lub skłoniono do odejścia z pracy prezesów mediów publicznych,dyrektorów anten i wielu dziennikarzy, gwarantujących zrównoważenieprzekazu. Cokolwiek sądzić o trybie wprowadzonych przez PiSzmian w mediach publicznych, jego celem i efektem zmian byłorozszerzenie spektrum poglądów prezentowanych w mediach publicznych.Mimo licznych zapowiedzi, nigdy nie podważono ich legalności, a programtelewizji i radia publicznego stał się w latach 2006-2008 roku bardziej,a nie mniej zróżnicowany niż przedtem. Było tak zarówno pod względemjakości i rzetelności informacji, pluralizmu politycznego wpublicystyce, jak i szerszego udostępniania widzom i słuchaczomproblematyki kulturalnej. Zapraszani komentatorzy omawiali bieżącesprawy z myślą o interesie społecznym, przedstawiali rozmaite punktywidzenia, a prowadzący dbali o rzetelność audycji informacyjnych. Latem2010, pod rządami Platformy Obywatelskiej Sejm kolejny raz znowelizowałustawę o radiofonii i telewizji, wprowadził zapisy, które umożliwiłynagłą zmianę dotychczasowych władz mediów publicznych na wszystkichszczeblach. W skład nowej Krajowej Rady Radiofonii i Telewizjiweszło trzech przedstawicieli rządzącej koalicji (dwóch z PO i jeden zPSL) oraz dwóch przedstawicieli opozycji związanej z SLD(postkomunistycznej), przy czym dwie z tych osób powołał BronisławKomorowski –jedną jako ustępujący marszałek sejmu, drugą jako świeżopowołany prezydent RP. Skutek tych zabiegów był taki, że największapartia opozycyjna nie otrzymała przedstawiciela w Krajowej Radzie.Wkrótce też usunięto niemal wszystkie osoby o zbliżonych do tej opozycjipoglądach, zarówno w radach nadzorczych, jak i zarządach mediówpublicznych, zarówno na szczeblu krajowym, jak i regionalnym.WPolskiej Agencji Prasowej, spółce Skarbu Państwa, mianowany tam zaczasów rządów PiS prezes Piotr Skwieciński podał się do dymisji wpoczątku 2009 roku, na rok przed upływem kadencji, co spowodowałoobsadzenie również tego stanowiska przez rządzącą partię PO. Zmiany w Telewizji PolskiejZmianyw zarządach w krótkim czasie, bo już w styczniu 2011 doprowadziły dousunięcia z telewizji publicznej wszystkich dziennikarzy i programów,tzw. pisowskich. W mowa o osobach i programach odwołujących się dowrażliwości elektoratu głosującego na partie prawicowe iniepodległościowe, poruszających popularne, choć niewygodne dla partiirządzącej i środowisk postkomunistycznych tematy. Były to lustracja,odpowiedzialność postkomunistów, kryzys gospodarczy, miejsce kościoła iwiary w życiu publicznym, aborcja, eutanazja itp. Usunięto takichdziennikarzy jak Anita Gargas, szefowa publicystyki TVP 1, JacekKarnowski, szef „Wiadomości” TVP1, Paweł Nowacki, szef TVP1, publicyściJoanna Lichocka, Jan Pospieszalski az nim Paweł Mielcarek i cała grupadziennikarzy i współpracowników technicznych, Tomasz Sakiewicz,Bronisław Wildstein i Rafał Ziemkiewicz. Niedługo potem, w czerwcu 2011zwolniono z telewizji Annę Pietraszek, reżyser dokumentalistkę związaną zruchem katolickim, wiele lat zajmującą się problematyką katolicką wTelewizji Polskiej, aw sierpniu Artura Bazaka, pod pretekstemuprawiania publicystyki poza telewizją; w istocie chodziło o uwagikrytyczne wobec sposobu komentowania śledztwa smoleńskiego przezzwiązanych z PO naukowców. Anna Pietraszek, dziennikarka i absolwentkaAkademii Obrony Narodowej, była jedną z komentatorek telewizyjnegostudia katyńskiego 10 kwietnia 2010, w chwili, gdy nastąpiła katastrofiesmoleńska. Po katastrofie udzieliła kilku wypowiedzi na temat znajomychosób, które zginęły w katastrofie. Trzy dni potem jej szef naposiedzeniu zarządu TVP zażądał dyscyplinarnego zwolnienia jej za to zpracy. Poddawano ją wcześniej latami dyskryminacji za wyznawaną wiarę,odmawiając pieniędzy na produkcję filmów, przetrzymując oceniane filmyitp., a także jawnie komentując np. „pani taka kościółkowa, co panijeszcze tu robi?“. W tym okresie szef zarządu publicznej TVP broniłprzed udokumentowaną krytyką i skargami audycji publicystycznych TomaszaLisa, skrajnie stronniczych, napastliwych wobec opozycji antyrządowej,podkreślając oficjalnie, że Lis jest rzetelnym i obiektywnymdziennikarzem. Wbrew wielu protestom obywatelskim zatrudnił jako jurora wkonkursie muzycznym piosenkarza, lidera satanistycznej grupy Behemoth,znanego z publicznego podarcia Biblii. Według posłów,interweniujących w tej sprawie u Rzecznika Praw Obywatelskich,dziennikarzy tych łączył konserwatywny system wartości i zachowaniekrytycyzmu wobec władzy publicznej, jednocześnie ich audycje stanowiłygwarancję zachowania równowagi i różnorodności w prezentowaniu poglądów.Środowiska katolickie stale dopominają się o zachowanie wmediach publicznych zgodności z wartościami, wyznawanymi przez 98 proc.Polaków, deklarujących się jako wierzący rozmaitych wyznań, przedewszystkim chrześcijańskich io szersze reprezentowane tematykiinteresującej katolików (95 proc. Polaków określa siebie jakokatolików). Telewizja Polska np. ku wielkiemu rozczarowaniu Polaków nietransmitowała mszy papieskiej, odprawionej podczas wielkiego wydarzeniamiędzynarodowego, jakim były Światowe Dni Młodzieży w Madrycie wsierpniu 2011 roku. Telewizja publiczna ustawowo zobowiązana jest doemitowania takich audycji. Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofoniii telewizji, rozdział 4. Publiczna radiofonia i telewizja głosi, że „2.Programy i inne usługi publicznej radiofonii i telewizji powinny: (...)6) respektować chrześcijański system wartości, za podstawę przyjmującuniwersalne zasady etyki”. Ponadto obowiązująca Uchwała Zarządu TVP SAz czerwca 1994 r. „Misja Telewizji Polskiej SA jako nadawcypublicznego” postanawia: „Programy Telewizji Polskiej SA zmierzają dowzmocnienia poczucia tożsamości i wspólnoty narodowej”.Zmiany personalne w telewizji publicznej szybko przyniosły owoce. Wlipcu 2011, u progu kampanii wyborczej politycy partii rządzącejprezentowali się na wizji 26 godzin (bez członków rządu i prezydenta,również z PO), politycy największej partii opozycyjnej PiS 8 godzin; niespełnia to standardów ustawy o radiofonii i telewizji ani regulaminów irozporządzeń wewnątrz telewizyjnych, które wymagają równego traktowaniawszystkich podmiotów politycznych.Na początku września 2011Telewizja Polska odmówiła emisji zapłaconych spotów reklamowych gazety„Gazeta Polska Codziennie”, szef KRRiT odmówił komentowania tegowybryku. oto komentarz Wiktora Świetlika, dyrektora Centrum MonitoringuWolności Prasy):Telewizja publiczna jest ostatnią instytucjąmedialną, która mogłaby odmówić emisji reklamy innego medium. Jeżeli takpostępuje wobec jednego tytułu prasowego, to może powinna tak samo sięzachowywać wobec innych. Od biedy można sobie wyobrazić, że stacjeprywatne odmawiają emisji spotów reklamujących gazety, ale nie TVP. TVPnie powinna w tym wypadku oceniać pod względem politycznym reklam. Toniestety nie pierwszy wypadek, że media publiczne odmawiają z powodówpolitycznych emisji spotów. Niedawno Radio Wrocław tak postąpiło wobecmateriałów, które w paśmie reklamowym tej rozgłośni chciała zamieścić„Solidarność”. Oba przypadki wyraźnie pokazują, że media publiczne niesą instytucjami niezależnymi, przeciwnie kierują się sympatiamipolitycznymi.W maju 2010 główne stacje telewizyjne, również TVP,odmówiły emisji spotu „Rzeczpospolitej”, informującego, że do nakładudołączy film Solidarni 2010. Przyczyną odmowy TVP była negatywna opiniaRady Etyki Mediów o programach spod Pałacu współautora tego filmu, JanaPospieszalskiego. Opinię REM wydała przy dwóch głosach odrębnych.Telewizje prywatne, które również odmówiły zamieszczenia reklamy, nieuzasadniły odmowy. Zmiany w Polskim RadiuZmiany w Programie I Latem2010 roku zmieniono zróżnicowany politycznie i zmienny składprowadzących główną, blisko godzinną niedzielną audycję publicystyczną„W samo południe” w Programie I Polskiego Radia. Prowadzenie jejpowierzono dwóm osobom - Janowi Ordyńskiemu, związanemu z SLD(postkomuniści) i Wojciechowi Mazowieckiemu, niekryjącemu związku zrządzącą Platformą Obywatelską. Zmienił się natychmiast styl prowadzeniai dobór komentatorów zapraszanych do studia. Do studia przychodzązwolennicy opcji, reprezentowanych przez obu prowadzących, z rzadkaosobno zapraszających przedstawiciela opozycji nie-postkomunistycznej. Wtrzech kolejnych audycjach w sierpniu 2011 u progu kampanii wyborczejprowadzący zaprosił do studia dziennikarza postkomunistycznej „Polityki”i b. ambasadora z okresu rządów SLD, lewicującego redaktora naczelnegopisma „The Warsaw Voice” oraz publicystę ultralewicowej „KrytykiPolitycznej”. Do następnej zaprosił dwóch radykalnych krytykówopozycyjnej partii PiS. W trzeciej wystąpił lewicowy psychologspołeczny, dziennikarz „Gazety Wyborczej” i wiceszef lewicowegotygodnika „Newsweek”. We wszystkich trzech audycjach tematykasprowadzała się do potępiania działań partii opozycyjnej w kontekściebieżących wydarzeń. Autor zlekceważył ustawowy obowiązekpluralistycznego konstruowania kolejnych audycji w mediach publicznych,nie zapraszając żadnej osoby, która reprezentowałaby inny punktwidzenia.Po protestach, m.in. członków Rady programowejPolskiego radia, Ordyński zmienił skład zapraszanych gości na bardziejekspercki. Redakcja Ukraińska Polskiego Radia Od1 stycznia 2011 r. Redakcja Ukraińska Polskiego Radia dla Zagranicy,programu piątego Polskiego Radia, skierowanego do odbiorców za granicą,nadaje na falach ukraińskiego Radia Era FM, którego właściciel, AndrijDerkacz, jest absolwentem szkoły KGB im. Feliksa Dzierżyńskiego orazdeputowanym rządzącej Partii Regionów Wiktora Janukowycza.Wskutekdziałalności dyrektora Polskiego Radia dla Zagranicy Marka Cajzneraoraz ówczesnego członka zarządu Polskiego Radia WładysławaBogdanowskiego Polskie Radio zerwało kontrakt na nadawanie z ponad 20rozgłośniami ukraińskimi na terenie całego kraju. Kontrakt ten zostałzastąpiony umową z Radiem Era FM, zbliżonym do obozu rządzącego. W tensposób Radio Era FM modeluje program Polskiego Radia dla Zagranicy.Jednocześnie ograniczono audycje premierowe o 50%. W kontekścieostatnich wydarzeń, które pokazują, jakimi metodami posługuje się reżimJanukowycza (chodzi tu m.in. o aresztowanie byłej premier JuliiTymoszenko), stało się jasne, że dalsza współpraca Polskiego Radia zrozgłośnią Era FM stanowi poważne zagrożenie dla wolności słowa. 29kwietnia 2011 współpracę z radiem Era FM zerwała Redakcja Ukraińskabrytyjskiej BBC.Sprzedaż dziennika „Rzeczpospolita”Rządpolski podejmował od paru lat próby przejęcia dziennika„Rzeczpospolita”, którego ambicją jest reprezentowanie niezależnegodziennikarstwa, jest krytycznym wobec rządu, najczęściej cytowanymdziennikiem w Polsce. Dziennik ten równoważy w pewnej mierze forumpolskiej opinii publicznej, otwierając swoje łamy również na czytelnikówo poglądach konserwatywnych i prawicowo-niepodległościowych; zatrudniaon kilku reprezentujących ten nurt wybitnych dziennikarzy. Prasaangielska pisała o naciskach ministra skarbu na właścicielawiększościowego, by zrekonstruował redakcję. Anglicy odmówili polskiemuministrowi, jednakże we wrześniu 2010 odwołano z Mecom Group jej szefa,Davida Montgomery`ego, popierającego konserwatywny nurt w„Rzeczpospolitej”. Rząd postanowił skłonić do sprzedaży udziałówbrytyjski koncern wydawniczy Mecom Group, posiadający w spółcePresspublica, wydawcy „Rzeczpospolitej”, ponad 51 proc. udziałów (odpaździernika 2006 r.). Rząd polski ma w niej ca 49 proc. udziałów;zgodnie z umową spółki Presspublica. W przypadku jej rozwiązania lublikwidacji tytuł „Rzeczpospolita” wróciłby do państwowego udziałowca.Dla czytelników, najczęściej elektoratu opozycji nie-postkomunistycznej,oznaczałoby to utratę dziennika a także wydawanego przez ten samkoncern nowego tygodnika społeczno-politycznego „Uważam Rze”, który wciągu dwóch miesięcy 2011 roku odniósł spektakularny sukces na rynkutygodników, osiągając sprzedaż 135 tys. copies. W połowiepaździernika 2010 dwaj członkowie zarządu Presspubliki orazPrzedsiębiorstwo Wydawnicze „Rzeczpospolita” (jednoosobowa spółka SkarbuPaństwa) złożyli w sądzie gospodarczym w Warszawie wniosek orozwiązanie spółki Presspublica. Ich zdaniem „osiągnięcie celu spółkistało się niemożliwe oraz zaszły inne ważne przyczyny wywołanestosunkami spółki”. Ponadto PW „Rzeczpospolita” było niezadowolone z jejwyników, choć zysk za 2010 rok wyniósł ponad 8 mln zł.Napoczątku lipca 2011 Mecom Poland sprzedał za 80 mln zł swe udziałyGrupie Gremi, czyli Grzegorzowi Hajdarowiczowi, właścicielowi kilkupism, niezwiązanych z czytelnikami konserwatywnymi. Jego partnerem winteresach jest Kazimierz Mochol, były szef Kontrwywiadu i wiceszefWojskowych Służb Informacyjnych. Spółka deklaruje chęć kupna pozostałejczęści Presspubliki. Po zatwierdzeniu przez Urząd OchronyKonkurencji i Konsumentów, co spodziewane jest we wrześniu 2011,sprzedaż stanie się faktem. Minister Skarbu jednak nie wycofuje z sąduwniosku o likwidację, co oznacza tak czy inaczej upadek dotychczasowegodziennika. Zapowiedzi ograniczeń w internecie Odkońca 2009 roku rząd polski przy okazji pracy nad ustawą o hazardzieprojektował ograniczenie swobody w internecie poprzez stworzenieRejestru Stron i Usług Niedozwolonych. Poza stronami pornograficznymi ipropagującymi hazard zakazane byłyby bez możliwości odwołania się dosądu strony „propagujące faszystowski i totalitarny ustrój państwa”. Napoczątku 2010 roku rząd zrezygnował z tworzenia „Rejestru...”.Pozostawił jednak zmiany, które pozwoliłyby na „ograniczenie swobodyświadczenia usług", jeżeli byłoby to niezbędne ze względu na ochronęzdrowia i moralności publicznej, obronność, porządek publiczny lubbezpieczeństwo państwa.Od chwili katastrofy smoleńskiej i żądańopozycji nie-postkomunistycznej, by podjąć wszystkie możliwe wariantyśledztwa, również zamach, komentatorzy mediów prywatnych określalipoglądy wyrażane przez opozycję i jej dążenie do zmiany władzy w Polscejako „faszyzm” lub „totalitaryzm”. Planowane zmiany prawa w Internecieumożliwiałyby już podczas nadchodzących wyborów parlamentarnychograniczenie działania opozycji, gdyby uznano publikowane przez niątreści za „faszystowskie” lub „totalitarne” np. na podstawie opiniikomentatorów. Polskie Towarzystwo Informatyczne zdyskwalifikowałoprojekt nowelizacji, podobnie jak Związek Pracodawców BranżyInternetowej IAB, uznając planowane zmiany za niebezpieczne dla wolnościs łowa.Instytucje monitorujące wolność słowa W Polsce istnieje wiele instytucji, stowarzyszeń i organizacjipozarządowych, powołanych do obrony wolności słowa i swobody krytyki.Nie wszystkie działają realnie i skutecznie, niektóre koncentrują siętylko na pewnych wycinkach prawa do wolności słowa, szczególnie naobserwacji spraw karnych związanych z naruszeniami wolności słowa. Żadna z nich nie prowadzi stałego monitoringu mediów pod kątem zagrożeń dla wolności słowa. W2009 roku organizacja międzynarodowa Freedom House opublikowała raportna temat wolności w świecie, w którym negatywnie wymienia m.in. sprawęnagonki na biografię Wałęsy autorstwa Pawła Zyzaka oraz inwigilacjidziennikarzy przez ABW pod kierownictwem Krzysztofa Bondaryka. Konferencja Mediów Polskich Jestto organizacja, zrzeszająca kilkanaście podmiotów, w tym mediapubliczne, prywatne telewizje, stowarzyszenia dziennikarzy iproducentów, i związki zawodowe. Powołuje ona Radę Etyki Mediów (REM).Do wiosny 2011 każdy członek Konferencji wyznaczał jedną osobę,delegowaną do REM. W wiosennych wyborach do Rady Etyki MediówKonferencja pominęła prawo wyboru członka tego gremium przez KatolickieStowarzyszenie Dziennikarzy (KSD), wskutek czego pozbawione ono zostałowpływu na skład tego ciała; KSD w proteście wystąpiło z KonferencjiMediów Polskich. Rada Etyki Mediów REMistnieje od 16 lat a przez 15 lat przewodniczyła jej ta sama osoba.Opiera ona swoją działalność na Karcie Etycznej Mediów i nie wykraczapoza ustalone tam zasady, nie interesuje się też konfliktami wśrodowisku dziennikarskim ani stosunkami pracy w mediach. Przyjmujeskargi i składa publiczne oświadczenia na różne tematy, dobierając jeczęsto w sposób niezrozumiały dla opinii publicznej. REM z braku środkównie prowadzi żadnego regularnego monitoringu publikacji.OrzeczeniaREM są brane pod uwagę przez sądy, które niekiedy powołują jej członkówjako ekspertów w procesach związanych z mediami. StronniczośćREM wielokrotnie była przedmiotem krytyki publicznej. REM nigdy niezareagowała na zjawiska takie jak pismo „NIE”, redagowane przezrzecznika rządu w okresie stanu wojennego, i jego skandalicznenadużywanie wolności słowa, natomiast skupia się zwykle na śledzeniuprzekroczeń w mediach katolickich. Z każdego składu REMwystępowało kilka osób w proteście przeciwko praktykom, lekceważącym ichzdanie. Na stronie internetowej REM nie uwzględnia się członkówpowołanych do tego ciała, którzy odeszli w trakcie kadencji, nieinformuje się o istnieniu lub o treści zdań odrębnych.Poskandalu z wydaniem przez REM w 2010 roku oświadczenia bez zapoznaniasię z inkryminowanym tekstem, zmieniono zasady działania Rady. W nowymskładzie Rady praktycznie wyeliminowano przedstawicieli mediówkatolickich i związanych z opozycją niekomunistyczną. Helsińska Fundacja Praw Człowiekahttp://www.hfhr.pl, www.obserwatorium.org.pl

Obserwujeona zagrożenia wolności słowa, jako podstawowego prawa konstytucyjnego.Wypowiadała się krytycznie wobec chroniącego Prezydenta RP art. 135kodeksu karnego par 2: „Kto publicznie znieważa PrezydentaRzeczypospolitej Polskiej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3”,uznany przez Trybunał Konstytucyjny za zgodny z konstytucją RP (wyrok z6 lipca 2011). W ocenie Fundacji regulacja zawarta w art. 135 § 2 kknie spełnia wymogów płynących z Konstytucji RP oraz EuropejskiejKonwencji Praw Człowieka, z uwagi na m.in. nieproporcjonalnie wysokąsankcję karną oraz możliwość skorzystania przez pokrzywdzonego zwystarczającej dla ochrony jego godności ścieżki cywilnoprawnej.Fundacja zwróciła także uwagę, że osoba sprawująca urząd Prezydenta RPjest najczęściej aktywnym politykiem, przez co wprowadzanie szczególnejochrony (karnoprawnej) jedynie po stronie jednej ze stron debatypolitycznej stanowić będzie naruszenie równości broni w dyskursiepolitycznym. Takie ograniczenie nie spełnia także wymogu konieczności wdemokratycznym państwie z uwagi na fakt, że wypowiedzi, które mogązostać uznane za znieważające Prezydenta będą w przeważającej mierzewypowiedziami ocennymi formułowanymi w ramach dyskusji politycznych.

http://www.hfhr.pl/tk-karanie-za-zniewazenie-prezydenta-zgodne-z-konstytucja/Inne instytucjeObokwymienionych, istnieje kilka organizacji zajmujących się wolnościąsłowa. Stowarzyszenie Wolnego Słowa istnieje od wielu lat. Grupuje onobyłych opozycjonistów z okresu PRL. Jest to jedna z nielicznychorganizacji, utrzymujących stosunkową równowagę po rozłamach ideowych wtym środowisku. Często wydaje oświadczenia przeciwko naruszaniu wolnościsłowa, organizuje też konferencje na temat swobody wypowiedzi i jejochrony prawnej. Centrum Monitoringu Wolności Prasy przy SDP(www.freepress.org. pl) zajmuje się m.in. gromadzeniem informacji ianalizą ustawodawstwa na temat publicznego dostępu do informacji, orazanalizami spraw przeciwko dziennikarzom i wydawcom. CMWP nie prowadzistałego monitoringu mediów, odmówiło też w 2010 roku podjęciainterwencji w związku z cenzurą w internetowym portalu Salon24.MisjąFundacji Polska Nowoczesna (http://nowoczesnapolska.org.pl) jestpowstanie nowoczesnego społeczeństwa informacyjnego. Fundacjauczestniczy w dialogu z władzami państwowymi na temat planowanychuregulowań ustawowych dotyczących internetu i dostępu do informacjipublicznej.We wrześniu 2011 kampanię społeczną „Wykreśl 212kk”, na rzecz zniesienia odpowiedzialności karnej za zniesławienie,rozpoczęły Helsińska Fundacja Praw Człowieka, Izba Wydawców Prasy orazStowarzyszenie Gazet Lokalnych; wspierają ją m.in. StowarzyszenieWolnego Słowa, Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich i CentrumMonitoringu Wolności Prasy.Stowarzyszenia dziennikarzy WPolsce istnieje kilka stowarzyszeń dziennikarskich – StowarzyszenieDziennikarzy Polskich, StowarzyszenieDziennikarzy RP (SDRP –spadkobierca organizacji powołanej w PRL przez ekipę Jaruzelskiego poogłoszeniu stanu wojennego), Katolickie Stowarzyszenie Dziennikarzy i kilka organizacji dziennikarskich o charakterze związku zawodowego.SDRP,tradycyjnie związane z postkomunistyczną partią SLD, rzadko wypowiadasię na temat wolności słowa, a jego członkowie jako komentatorzy wmediach nie wyrażają niepokoju ograniczaniem swobody wypowiedzi lubusuwaniem niewygodnych dziennikarzy z pracy, jeżeli nie dotyczy to osób zśrodowiska. Stowarzyszenie Dziennikarzy Polskich, któregoczłonkami jest wielu wybitnych, często wywodzących się prasy podziemnej iopozycyjnej dziennikarzy, uczestniczy w protestach w związku zdrastycznymi wydarzeniami na rynku medialnym. Jednakże jest ononiekonsekwentne w tej działalności. Na przykład KrystynaMokrosińska, prezes SDP, którego zadaniem statutowym jest występowanie wobronie dziennikarzy, wystosowała list otwarty do Krajowej RadyRadiofonii i Telewizji w czerwcu 2010. Uruchomił on procedurę zwolnieniadziennikarza z pracy. W liście prosiła Radę o ocenę „wystąpieniadyrektora radiowej Trójki na wiecu o charakterze poparcia wyborczego dlajednego z kandydatów na prezydenta”. Chodziło o obecność Jacka Sobalina koncercie charytatywnym, upamiętniającym ofiary katastrofy lotniczejTu-154 pod Smoleńskiem, i jego krótką wypowiedźo potrzebieograniczenia kłamstwa w życiu publicznym. Przewodnicząca uznała to zawyraz poparcia dla jednego z kandydatów a tym samym za złamanie „zasadynieuczestniczenia w kampanii wyborczej”, obowiązującej pracownikówmediów publicznych. W rezultacie zarząd Polskiego Radia odwołał go zestanowiska dyrektora Radiowej Trójki.Dziennikarze i publicyści w służbie kneblaDemokracjadziała dobrze tylko wtedy, gdy media dostarczają ludziom rzetelnychinformacji, na podstawie których wyborcy mogą podjąć odpowiedniedecyzje. Obok informacji ważne są również głosy komentatorów, cenionychprzez opinię publiczną. Wprowadzają oni do obiegu powszechnegosłowa-klucze, organizujące zbiorowe rozumienie wydarzeń. Dokomentatorów, wprowadzających opinię publiczną w błąd należy m.in.zasłużony w walce z komunizmem honorowy prezes StowarzyszeniaDziennikarzy Polskich. Niepasujące mu poglądy, choćby niewielewychylone na prawo, określa on w gorących filipikach jako faszyzm lubtotalitaryzm. Kontynuuje w ten sposób postępowanie władz okresukomunistycznego, nastawionych na zwalczanie poglądów endeckich ikatolickich w imię „naukowego poglądu na świat” i wbrew wolnościsumienia, teoretycznie zagwarantowanej również w komunistycznejkonstytucji.W prasie i telewizji pojawiają siępublicyści, często osoby znane, które nie polemizują, ale wzywają doograniczenia swobody słowa w Polsce, szczególnie politykom i wyborcompartii opozycyjnych. Szczególnie bulwersują teksty osób z wysokimcenzusem naukowym, ponieważ swe tezy podpierają autorytetem nauki iwysokich funkcji w wyższych uczelniach. Np. wielokrotnie takie osobyużywały sformułowań na temat partii opozycyjnej typu „PiS trzebazniszczyć”. Jeden z polemistów proponował odesłanie do psychiatryautorów tekstów budzących w nim odruch polemiczny, wzywał też gazety, byzaprzestały ich drukowania.Charakterystycznedla mediów mainstreamu w Polsce jest zwalczanie gazet opozycyjnych przezdezawuowanie, rzadziej przemilczanie ich materiałów prasowych,niewygodnych dla władz państwowych a ważnych dla ogółu obywateli, o ilesą sygnalizowane przed mediaopozycyjne.

Związek Zawodowy Dziennikarzy Trójki DziennikarzeProgramu Trzeciego Polskiego Radia, popularnie nazywanego Trójką, napoczątku marca 2010 roku założyli związek zawodowy, deklarującszlachetne cele:„Będziemy bronić naszego miejsca pracy: klimatuTrójki, jej dorobku, jej tożsamości ideowej, którą wyznaczają wartościwolności słowa, różnorodności kulturowej, patriotyzmu niechętnegoksenofobii, ochrony dyskryminowanych mniejszości (...). Będziemy bronićpraw pracowniczych naszych członków, a także innych pracowników ProgramuTrzeciego, którzy do nas się zwrócą o pomoc, bez względu na ichprzynależność związkową” – napisali dziennikarze radiowej Trójki.Okazałosię, że obrona klimatu i tożsamości polega na oczyszczaniu terenu zelementów tzw. pisowskich, i że dziennikarze kojarzeni z opcjąopozycyjną nie pasują do Trójki i nie mogą zwracać się do związku wsprawach pracowniczych. Przeciwnie, to szefowie nowego ZwiązkuZawodowego podjęli działania, by wymusić zwolnienie swych kolegów zpracy z przyczyn politycznych. W Liście otwartym Związku ZawodowegoDziennikarzy i Pracowników Trójki szef nowego związku zawodowego,wzywając władze Polskiego Radia do sprawniejszego usuwania z pracykolegów-dziennikarzy, pisał o tym wprost:„Jak wiadomo, istniejeuchwała Zarządu Polskiego Radia, zakazująca dziennikarzom tej firmyuczestniczenia w jakiejkolwiek formie w kampaniach wyborczych. W ciąguostatnich kilkunastu dni zasadę tę złamali następujący dziennikarze,występujący od kilku miesięcy na antenie Trójki w charakterze gospodarzyprogramów: Stanisław Janecki, Tomasz Sakiewicz, Marcin Wolski.Analogiczny charakter miało przemówienie Jacka Sobali na placuTeatralnym w Warszawie w dniu 10 maja, po którym stracił on posadędyrektora Programu Trzeciego. Dodajmy, że dziwną koleją rzeczy wszyscyoni poparli w swoich wypowiedziach tego samego kandydata”. Prowadzeniekampanii wyborczej przez nieprawomyślnych w kilku przypadkach okazałosię pretekstem. Wymienieni dziennikarze wiązani byli z opcją opozycyjnąwobec rządu, zwykle jednak zapraszali do programów osoby z różnych stronsceny politycznej, również z opozycji. Stanowili oni w Polskim Radiunieznaczną przeciwwagę wobec dziennikarzy o opcji prorządowej iprolewicowej, zapraszających niemal wyłącznie zwolenników tych opcji.O sprawie Jacka Sobali pisaliśmy wyżej. TomaszSakiewicz zaprosił latem 2010 roku do programu radiowego ks. StanisławaMałkowskiego. Jako naoczny świadek ekscesów grupy awanturników podPałacem Prezydenckim, opisał na antenie wydarzenia ze swojego punktuwidzenia, koncentrując się głownie na faktach, pomijanych przeztradycyjnych rozmówców Trójki; Sakiewiczowi odebrano audycję. Janeckiegousunięto pod pretekstem że napisał w komentarzu, że JK powinien zostaćprezydentem, a więc uczestniczył czynnie w kampanii wyborczej.DziennikarzeTrójki nie dostrzegali podobnych odstępstw od zasad dziennikarzy innychopcji, wspierali też i naciskali na kierownictwo radia, by zwolnićwymienionych. Media prywatneSilne mediaprywatne wywodzą się w Polsce w dużej mierze z dwóch środowisk,paradoksalnie przeciwstawnych – byłej opozycji politycznej i ześrodowisk byłej komunistycznej nomenklatury politycznej i medialnej.Gazety opozycji korzystały z renty sławy walczących o obalenie komunizmui wolność słowa, co dziś rzadko bywa ich dostrzeganym celem,otrzymywały teżpieniądze z Polski iz zagranicy lub były wspieranerozmaitymi ulgami i ułatwieniami. Media postkomunistyczne, szczególniedwie największe telewizje, wywodzą się ze środków odziedziczonych pookresie władzy komunistycznej. „Gazeta Wyborcza”, w zamyślepismo środowisk solidarnościowych, już w 1991 roku wytoczyła procesJackowi Maziarskiemu za informację, że w 1989 roku otrzymała pieniądzena cała opozycję, a wspiera jedną opcję polityczną. Buduje onakonsekwentnie swój projekt ideologiczny, ściśle ograniczając kręgi elit,dopuszczone do wymiany zdań. Buduje własne elity m.in. za pomocąpolityki przyznawania wysokich nagród pieniężnych, a etykietowania anawet naznaczenia negatywnego, spychając w niebyt osoby i poglądy, którezamierza wykluczyć z debaty publicznej. Gazety regionalne należą niemal w 100 proc. do właścicieli zagranicznych. Pracownicymediów prywatnych chętnie lansują tezę, że wolność słowa pozwala imdziałać bez jakichkolwiek ograniczeń, również w programach czy tekstachinformacyjnych. Nie stosują się do ustawodawstwa, które nakłada na nieobowiązek podawania prawdy ani do zasad wyrażonych w rozmaitych KartachEtycznych dla dziennikarzy.Mainstreamowe media prywatne,korzystając ze swobody kształtowania programu, część programówpublicystycznych zamieniają w aparat nagonki na polityków a także nainne media. Prowokacje, przebieranie się za księży by skompromitowaćKościół katolicki, zwalczanie chrześcijaństwa przestały już w Polscedziwić. Wiążą się one jednak z nierzetelnym informowaniem o przebieguwydarzeń, co nie spotyka się z reakcją instytucji, powołanych do ochronyrzetelności informowania. To w prywatnej telewizji dziennikarkaskutecznie włożyła w usta lidera opozycji kompromitujące w Polsce aniezgodne z rzeczywistością sformułowanie „prawdziwi Polacy” (patrzrozdział Manipulacje). Przy słabości i prorządowej orientacjimediów publicznych opozycja ma już niewiele miejsc, gdzie może swobodnieprezentować swoje poglądy.Zagrożeniem dla debaty publicznej sąbudzące złe emocje widzów programy publicystyczne, swego rodzaju seansenienawiści. Metodą przeprowadzenia wywiadu jest rodzaj przesłuchania,kiedy to indagowany ma małe szanse wyjaśnić, co myśli i zamierza. Metodądyskusji jest napuszczanie polityków na siebie w programach,stronniczość. Metodą informowania jest podawanie przeinaczonych faktówlub ich przemilczanie. Dyskusje polegają najczęściej na rozmowie kilkuosób o podobnych poglądach. Poza nielicznymi przypadkami nie ma mowy oszerszej reprezentacji, jeżeli zaś jest, to prowadzący dba o to, byograniczyć jej możliwość wypowiedzi.Publikacje kończą się niekiedy utratą pracy przez „bohatera” stronniczego artykułu. DominikaTarczyńskiego, zastępcę dyrektora ds. eksploatacji w OśrodkuInformatyki i Telekomunikacji TVP, zwolniono z pracy wskutek artykułutygodnika "Newsweek Polska". W kwietniu 2011 roku poinformował on, żeTarczyński „pilnuje” namiotu na Krakowskim Przedmieściu. Tygodnikodwołał się do szlachetnej zasady kontroli władzy, zdaniem dziennikarzybowiem dyrektor Tarczyński jako osoba chora powinien przebywać w łóżku,tymczasem znajdował się koło namiotu. Tarczyński usprawiedliwił się, żena zwolnieniu lekarskim lekarz prowadzący napisał „może chodzić”. Stałsię już jednak negatywnym bohaterem prywatnego tygodnika. Mediaprywatne odmawiają umieszczania płatnych ogłoszeń o niewygodnej dlarządzących treści. Największa w Polsce rozgłośnia prywatna RMF FModmówiła wyemitowania spotów wyborczych partii opozycyjnej PiS. Emisjispotu reklamowego nowej „Gazety Polskiej Codziennie” odmówiła nie tylkotelewizja publiczna, ale i Polsat. Podobnie odmówiono druku reklampowstającego tygodnika opinii „Wprost przeciwnie”. Na przykładredakcja „Kuriera Porannego” w Białymstoku odmówiła publikacji anonsuKrajowej Sekcji Nauki NSZZ Solidarność, krytycznie odnoszącego się doplanowanych zmian w ustawie o szkolnictwie wyższym. Zorganizowanopikietę przeciwko łamaniu prawa do publicznego wyrażania opinii.InternetOdkońca 2009 roku rząd polski przy okazji pracy nad ustawą o hazardzieprojektował ograniczenie swobody w internecie poprzez stworzenieRejestru Stron i Usług Niedozwolonych. Poza stronami pornograficznymi ipropagującymi hazard zakazane byłyby bez możliwości odwołania się dosądu strony „propagujące faszystowski i totalitarny ustrój państwa”. Napoczątku 2010 roku rząd zrezygnował z tworzenia „Rejestru...”.pozostawił jednak zmiany, które pozwoliłyby na „ograniczenie swobodyświadczenia usług", jeżeli byłoby to niezbędne ze względu na ochronęzdrowia i moralności publicznej, obronność, porządek publiczny lubbezpieczeństwo państwa.Od chwili katastrofy smoleńskiej i żądańopozycji nie-postkomunistycznej, by podjąć wszystkie możliwe wariantyśledztwa, również zamach, komentatorzy rozmaitych mediów, określalipoglądy wyrażane przez opozycję i jej dążenie do zmiany władzy w Polscejako „faszyzm” lub „totalitaryzm”. Planowane zmiany prawa w Internecieumożliwiałyby już podczas nadchodzących wyborów parlamentarnychograniczenie działania opozycji, gdyby uznano publikowane przez niątreści za „faszystowskie” lub „totalitarne” np. na podstawie opiniikomentatorów. Polskie Towarzystwo Informatyczne zdyskwalifikowałoprojekt nowelizacji, podobnie jak Związek Pracodawców BranżyInternetowej IAB, uznając planowane zmiany za niebezpieczne dla wolności słowa.Dyskusja na temat swobody wypowiedzi w portalach, naforach internetowych iw blogach trwa od początku internetu. Praktykanie zmierza jednak w Polsce do skutecznych a szanujących wolność słowarozwiązań. Opierając się na przynajmniej 10-letniej obserwacjipopularnych portali zauważyć można wypieranie komentarzy przez „bluzgi” zużyciem wyzwisk i inwektyw. Wielu blogerów opisuje swoje doświadczenia zpopularnymi portalami, gdzie publikuje się „bluzgi”, a pomijakomentarze merytoryczne i napisane poprawnym językiem polskim. Są oniprzekonani, że styl „bluzgowy' jest celowo lansowany przez właścicieliportali, by zwiększyć „klikalność” dla celów reklamowych. Zasada swobodykomentowania na forach staje się w ten sposób fikcją. Autorkaniniejszego tekstu sto kilkadziesiąt razy dokonała merytorycznych wpisówna portalach onet.pl czy wp.pl, ale ukazały się one na ekranach tylkokilka razy. Publikowanie na forach „bluzgów” i skrajnych wulgaryzmów wistocie formatuje nowy język debaty publicznej; właściciele większościportali nie reagują zwykle na skargi, a krytykę przyjmują jako zamach nawolność słowa. Internet w Polsce jest najwyraźniej cenzurowanynie za przyczyną wulgaryzmów czy chamskich napaści, ale za przyczynąporuszania we wpisach czy na filmach śliskiej politycznie tematyki. Istniejewiele ciekawych portali społecznościowych, również poruszających ważneproblemy bieżące i odsłaniających pomijaną gdzie indziej rzeczywistość.Obok portali związanych z prasą, również tzw. niszową, jak rozwijającasię prężnie niezależna.pl (również w wersji angielskiej freepress.pl),jest blogpress, blogmedia24, niepoprawni.pl – znajdziemy tam zawszezdjęcia lub filmy z przemilczanych wydarzeń. Najsławniejszy,popularny w ostatnich kilku latach, prowadzony przez znanychdziennikarzy jest portal Salon24.pl, głównie o tematycespołeczno-politycznej. Jest to portal wzorcowy w polskich warunkach,zaprasza do współpracy wielu cenionych publicystów o różnych poglądach inaukowców, dzięki czemu udało mu się powołanie zrównoważonegopolitycznie, pluralistycznego medium. Ponieważ mógłby stanowić prawdziwywzorzec wolnego słowa, opiszemy jego kłopoty z przestrzeganiem zasadyswobody wypowiedzi blogerów.Blog ten wchodzi w konflikty zblogerami, usuwając ich konta lub ukrywając treści za wpisy wskutekzawartych w nich treści politycznych lub krytycznych wobec operatora. Wokresie nasilenia konfliktu w końcu 2009 roku pięciokrotnie zmienianoregulamin portalu. Usunięto lub bezterminowo zawieszono, jak ustaliliinni blogerzy, co najmniej 100 blogów, a może nawet około 200. W tymsamym czasie 30 osób odeszło z portalu, nie godząc się na politykęadministracji Salonu24. W 2010 r. portal otrzymał z PolskiejAgencji Rozwoju Przedsiębiorczości (PARP) dotację 800 tys. PLN narozwój, o czym poinformowano blogerów. Jednocześnie nasilił się procesusuwania z portalu wpisów i kont. Blogerzy ocenili to jako wprowadzeniecenzury, gdyż znaczna część usuniętych blogów reprezentowała bardzowysoki poziom publicystyczny i język bez zarzutu. Blogerzypróbowali określić wspólnie z właścicielami portalu zasady blokowania iusuwania wpisów, które znalazłyby się w publikowanym regulaminie. Niedoprowadziło to do wspólnych ustaleń. Publikowanie sprawozdań z rozmówna portalu traktowano jako „działanie na szkodę spółki” i banowanoblogerów. Blogerzy zwrócili się w tej sytuacji do Urzędu OchronyKonsumentów i Konkurencji z pytaniem, czy punkt regulaminu pozwalającyusuwać wypowiedzi nie stanowi tzw. klauzuli niedozwolonej, i czy nienarusza zbiorowych interesów konsumentów w rozumieniu art. 24 sec. 2 oUOKiK. UOKiK wyjaśnił, że na podstawie art. 47938 kpc – możliwośćwytoczenia przeciwko portalowi powództwa w sprawie o uznanie regulaminuza niedozwolone ale zastrzegł: Prezes UOKiKpodejmuje działania jedyniewtedy, gdy… skutkami działań sprzecznych z ustawą UOKiK dotknięty jestszerszy krąg uczestników rynku. Krąg 200 usuniętych osób, kilku tysięcypotencjalnie zagrożonych autorów a także tysięcy czytelników nie wydałsię UOKiK-owi dostatecznie szeroki. Jedna z blogerek zapytałaPARP – donatora portalu – czy umowa na dotację pozwala portalowi nadziałania sprzeczne z polską Konstytucją i Europejską Kartą PrawPodstawowych i jak skłonić administrację portalu do ich zaprzestaniajako niezgodnych z prawem. W odpowiedzi udzielonej blogerce PARP uznał,że od decyzji Usługodawcy zależy jakie wpisy uzna za naruszające dobreimię serwisu i usunie je oraz że nie może stwierdzić naruszenia umowy odofinansowanie w związku z podejmowaniem przez Beneficjenta działańniezgodnych z prawem. Zostało to, co prawda,poprzedzoneprzywołaniem obowiązujących paragrafów Konstytucji (…zgodnie z tymiprzepisami państwo Polskie ma obowiązek stworzenia takiego systemuprawnego, który zapewni obywatelom wolność wypowiedzi oraz powstrzymasię od działań, które tę wolność ograniczają… ), obok jednak, dodano ich specyficznie rozumianą interpretację ( ... należy podkreślić, żenie wystarczy odnieść się bezpośrednio do przepisów ustanowionych wprzedstawionych aktach. Zarówno Konstytucja RP, jak i Europejska KartaPraw Podstawowych są aktami szczególnego rodzaju, adresowanymi przedewszystkim do państwa jako takiego. Mają one zastosowanie przedewszystkim do stosunku wertykalnego pomiędzy państwem a jegoobywatelami.... Sprawa zaś ... nie dotyczystosunków pomiędzy osobą apaństwem, lecz stosunków pomiędzy osobą, a innym podmiotem prywatnym, zktórym jest ona związana cywilnoprawnym węzłem zobowiązaniowym (…).Tym samym PARP stwierdził więc, że choć prawo obowiązuje, to w tym konkretnym przypadku nie ma zastosowania. Niekiedyadministrator portalu blokuje wpis, zagrożony pozwem o naruszenie dóbrosobistych ze strony osoby trzeciej. Tak się zdarzyło w kampaniiwyborczej jesienią 2011. Jadwiga Chmielowska, śląska działaczkaspołeczna, zamieściła na swoim blogu udokumentowane przez wpisy KRS ioświadczenia innych działaczy informacje na temat jednej z kandydatek doparlamentu; portal zablokował go, ponieważ kandydatka zagroziłaprocesem za rozpowszechnianie tych wiadomości. Z internetu, podpretekstem dbałości o prawa autorskie usuwane są zapisy programówinformacyjnych z 10 kwietnia 2010, które dla blogerów prowadzących winternecie własne śledztwo w sprawie 10 kwietnia stanowią jedno zniewielu źródeł, z których mogą oni skorzystać przy ustalaniurzeczywistego przebiegu wydarzeń tego tragicznego dla wielu Polakówdnia.Wszystko to przykłady pozbawienia obywateli rzeczywistegoprawa do ochrony wolności słowa. Mimo zapisów prawa, teoretyczniestrzegących tej wolności, obywatel ma do dyspozycji jedynie trudną,długotrwałą i kosztowną drogę prawną. Procesy za krytyczne opinie i polemikiAutorzyniniejszego opracowania mieli kłopot, w jakim rozdziale umieścić tentemat – czy dotyczącym sądów i ich kuriozalnych wyroków, czy raczejdziennikarzy zwalczających wolność słowa. Jednym bowiem z najbardziejzdumiewających zjawisk ostatnich lat są procesy o opinie, wytaczaneprzez dziennikarzy, i to zasłużonych w walce o wolność słowa w okresiekomunistycznym, lub przez publicystów czy właścicieli mediów prywatnych.Znany z wytaczania procesów o zniesławienie w polemikach z jegoartykułami jest redaktor naczelny „Gazety Wyborczej”, Adam Michnik, byłydysydent i obrońca praw człowieka, więzień polityczny w czasach PRL.Michnik wytoczył kilkanaście procesów osobom, wyrażającym w mediachkrytyczne opinie na temat jego tekstów i zawartych w nich poglądów,szczególnie dotyczących lustracji lub odpowiedzialności funkcjonariuszyaparatu represji w PRL. Sądy przysądzały żądane, niekiedy bardzowysokie, kwoty odszkodowań za krytykę. Przy czym trudno dopatrzyć się winkryminowanych tekstach sformułowań wulgarnych lub powszechnieuznawanych za obraźliwe, choć bywają tam miażdżące oceny postawy powoda.Procesy wytaczał Michnik (lub zatrudniająca go, notowana naGiełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie spółka Agora SA) osobombardzo znanym. Pozywani byli np. Roman Giertych; Jarosław Gowin,ponieważ przypomniał sobie, że „za poparcie idei lustracji został przezMichnika nazwany faszystą”; Jarosław Kaczyński za porównanie „GazetyWyborczej” do „Trybuny Ludu” z 1953 roku; prof. Andrzej Nowak za słowa,że media „na czele z Michnikową Wyborczą – wmawiały innym mediom ipolskiej szkole (...), że polskość to jest coś, czego trzeba sięwstydzić i od czego trzeba się odciąć”; prof. Andrzej Zybertowicz zastwierdzenie, że „Adam Michnik wielokrotnie powtarzał: ja tyle latsiedziałem w więzieniu, to teraz mam rację”; poeta Jarosław MarekRymkiewicz; pozwali wielu dziennikarzy, wydawców, posłowie, ministrowie.Sąd od każdego z nich zasądzał przeprosiny w mediach i od 10 do 50 tys.zł na cel społeczny. W jednym przypadku (Andrzej Nowak) do przeprosindoszło już po przesłaniu wezwania przedsądowego i powod odstąpił odrozstrzygania sprawy przed sądem. Tylko dwie osoby spoza pozwanychistotnie podały nieprawdziwe informacje na temat Michnika („b.aparatczyk” i „członek PZPR”). Poeta Jarosław Rymkiewicz zostałpozwany przez Agorę za swoją opinię o redaktorach „Gazety Wyborczej”. Wkomentarzu dla „Gazety Polskiej” w artykule Pamięć i Krzyż z 11 sierpnia2010 roku powiedział o nich: „rodzice czy dziadkowie wielu z nich byliczłonkami tej organizacji, która była skażona duchem 'luksemburgizmu', awięc ufundowana na nienawiści do Polski i Polaków. Tych redaktorówwychowano tak, że muszą żyć w nienawiści do polskiego krzyża. Uważam, żeludzie ci są godni współczucia – polscy katolicy powinni się za nichmodlić”. Nazwał więc redaktorów „duchowymi spadkobiercami KomunistycznejPartii Polski”, zauważył też, że „Polacy, stając przy nim [krzyżu naprzed Pałacem Prezydenckim], mówią, że chcą pozostać Polakami. Towłaśnie budzi teraz taką wściekłość, taki gniew, taką nienawiść – naprzykład w redaktorach „Gazety Wyborczej”, którzy pragną, żeby Polacywreszcie przestali być Polakami”Na rozprawie pojednawczej wmarcu 2011 roku do ugody nie doszło. W lipcu2011 roku sąd nakazałRymkiewiczowi zamieszczenie przeprosin na łamach „Gazety Polskiej” orazwpłatę 5 tys. zł na cele społeczne. Zasądzono od niego także kosztysądowe. Powyższy przykład pokazuje, że Michnik zamiast argumentów używał sądu w dyskusji publicystycznej. Przemilczenia i manipulacje w mediach

Mediamainstreamowe wyraźnie sprzyjają partii rządzącej i życzliwie komentująjej osiągnięcia. Jeżeli nie da się czegoś pochwalić, przemilczają to iczęsto „przykrywają” innym sensacyjnym tematem. Manipulują teżinformacjami w sposób korzystny dla władzy. Nie ma mowy o ich kontrolnejroli wobec władzy i choćby neutralnym stosunku do opozycjiniekomunistycznej. Poniżej kilka przykładów manipulowania informacjami lub przemilczania ich. SmoleńskJednymz najgorętszych w Polsce tematów, wymagających szczególnej staranności winformowaniu, szczególnie ze strony mediów publicznych, jest katastrofalotnicza pod Smoleńskiem w Rosji 10 kwietnia 2010, w której zginąłprezydent RP z małżonką oraz 94 inne wysoko postawione osoby, w tymkilku generałów NATO. Media mainstreamowe, zarówno prywatne jak ipubliczne, podejmowały życzliwie każdą koncepcję i teorię katastrofy,przedstawianą przez polskie czynniki rządowe. Od pierwszych chwilobwiniały one o upadek samolotu pilotów, pomijając odpowiedzialność izaniedbania organizatorów lotu, wykluczały też z góry możliwość zamachuterrorystycznego. Media opozycyjne, o znacznie mniejszym zasięgu,rozpatrywały różne koncepcje, w tym koncentrowały się na możliwościzamachu, mimo ograniczonej informacji oficjalnej na ten temat. Pierwszyoficjalny raport rządowy o wydarzeniu ukazał się w 16 miesięcy pokatastrofie. Pojedynczych dziennikarzy, podejmujących w mediachpublicznych wątek odpowiedzialności instytucji rządowych w zaniedbaniachprzygotowań lotu lub zapraszających naocznych świadków wydarzeńzwiązanych z żałobą lub planami budowy pomnika ofiar, w ciągu dziewięciumiesięcy zwolniono z pracy w Telewizji Polskiej i Polskim Radiu (patrzrozdział o zmianach w Polskim Radiu i Telewizji). Mediapubliczne i prywatne mainstreamowe, nie żałując manipulacji iprzemilczeń forsowały teorie zwalniające instytucje rządowe zodpowiedzialności. Osobnego opracowania wymagałoby pokazanie kłamstw,manipulacji przemilczeń związanych z tym tematem. Na przykłady„przykrywania” tematów niewygodnych sensacjami na inne tematy czytelnik iwidz natyka się niemal co dzień. Część opinii publicznej jest zdania,że „przykrywki” te inspirowane są przez władze, stawiane wobecniewygodnych informacji czy pytań na ważne tematy. Omówimy je na paru przykładach. Zaskakującybył w prasie i mediach elektronicznych niemal całkowity brak relacjinaocznych świadków z katastrofy bezpośrednio po tym wydarzeniu, i to conajmniej przez około 6 tygodni. It goes, among others o osoby, które widziaływylot samolotu z prezydentem z Okęcia, o dziennikarzy, którzy wylecielido Smoleńska drugim samolotem, o pilota Jaka 40, który lądował przedTupolewem i in. Niemal całkowicie przemilczano rozwijający sięruch społeczny na rzecz budowy pomników ofiar w różnych miastach, wszczególności w centrum Warszawy; zarzut ten dotyczy również mediówpublicznych.Notorycznie, co miesiąc, czytelnicy, słuchacze iwidzowie są wprowadzani w błąd co do liczebności manifestacji żałobnychpo ofiarach katastrofy smoleńskiej. Dane podawane w prasie różnią sięzwykle znacznie od danych podawanych później przez policję, a nawetdziesięciokrotnie od danych podawanych przez niezależne źródła i łatwychdo sprawdzenia na filmach ze zdarzeń. W szczególności liczebnośćmanifestacji Marszu Pamięci w rocznicę katastrofy, 10 kwietnia 2011,oceniano w mainstreamowych mediach na 7 tys. osób, tymczasem źródłaniezależne szacowały ją na co najmniej 70 tys. people. Błędne oszacowaniafunkcjonują potem w licznych komentarzach prasowych, rozsiewając iutrwalając wadliwy obraz zdarzeń. Nagminne były nie tylko przemilczenia, ale i manipulacje informacjami. Jakoprzykład przytoczymy sprawę ewentualnej pomocy USA w prowadzonymśledztwie. Główna polska agencja prasowa PAP (której szefostwo wyznaczaRada Nadzorcza powołana przez Ministra Skarbu), przeinaczyła konkretnąwypowiedź rzecznika amerykańskiego, co spowodowało powielenie jej wfałszywej wersji w wielu mediach. 20 stycznia 2011 RzecznikDepartamentu Stanu USA Philip Crowley zapytany na konferencji prasowej omożliwość udzielenia Polsce pomocy ze strony amerykańskich instytucjirządowych w międzynarodowym śledztwie w sprawie katastrofy smoleńskiej,oświadczył: „Nic nie wiem, by USA zostały poproszone o dostarczeniejakiejś szczególnej pomocy w śledztwie w sprawie tego wypadku.Oczywiście jesteśmy gotowi pomóc w każdy dostępny nam sposób, jeżeliPolska lub Rosja nas o to poprosi".A oto jak wyglądała wypowiedź w depeszy korespondenta PAP:21.01.Waszyngton (PAP) – „Śledztwo w sprawie przyczyn katastrofy podSmoleńskiem to „w zasadzie sprawa między Rosją a Polską” - powiedział wczwartek rzecznik Departamentu Stanu w odpowiedzi na prośbę o komentarzna temat dochodzenia i pytanie czy USA w nim pomogą.” Informacjęrzecznika USA, że Polska nie zwróciła się o pomoc, podano pod koniecinformacji. (PAP, 21.01.2011) I potem ta informacja rozsiana w polskich mediach: „USA: Smoleńsk to nie nasza sprawa”, lead: „Stany Zjednoczone niepomogą Polsce w smoleńskim śledztwie. To sprawa między Rosją a Polską -powiedział rzecznik Departamentu Stanu” („Rzeczpospolita” z 20 stycznia2011). Podobnie informowały portale internetowe i serwis komórkowyOrange, utrwalając nieprawdziwą a korzystną dla rządu polskiego wersjęinformacji. Inny przykład – niesprawdzona wiadomość o ogromnym znaczeniu emocjonalnym.PAP– 18.02.2011 (depesza z godz.21.15) Polska Agencja Prasowa, nadającswej depeszy tytuł „MAK usunął informację o gen. Błasiku ze swej stronyinternetowej”, a chodziło o drastyczne szczegóły sekcji zwłok gen.Błasika, ofiary katastrofy smoleńskiej, nie sprawdziła faktów; w chwili,gdy ją podano, na stronie MAK nadal figurowały te informacje. OpozycjaManipulowane i kłamliwe informacje dotyczyły nie tylko katastro fy smoleńskiej, ale szczególnie postępowania partii opozycyjnej. 11.10.2010w „Faktach” TVN o godz. 19.00 red. Katarzyna Kolenda-Zaleskarelacjonując Marsz Pamięci ofiar katastrofy smoleńskiej z 10października 2010 podała: „Jarosław Kaczyński mówi [podczas Marszu|Pamięci]: i nadejdą jeszcze czasy, gdy prawdziwi Polacy dojdą jeszczedo władzy”. Określenie „prawdziwi Polacy” ma w Polsce złą konotację i wwielu kręgach uważane jest za kompromitujące, kojarzy się znacjonalizmem. Tymczasem w rzeczywistości polityk powiedział: „Chcemybyć wolnymi Polakami i chcemy by ten kraj był nasz, był rzeczywiścienasz, by nikt nam nie narzucał obyczajów”. Wybuchła burzapolityczna, w ciągu godziny Kolenda-Zaleska została poinformowana oswoim błędzie. Zamiast jednak sprostować błędną informację, rzekomesłowa Kaczyńskiego, Kolenda-Zaleska poddawała je komentatorom poddyskusję przez następne dwa dni. Podchwytywały je przez wiele godzininne stacje telewizyjne i prasa, pogłębiając dezinformację. Sprawazakończyła się skandalem w środowisku politycznym i dziennikarskim,jednakże przekazane opinii publicznej słowa dalej żyły swoim życiem.Rada Etyki Mediów odmówiła wydania w tej sprawie oświadczenia, ponieważstacja TVN dwa dni po fakcie częściowo przeprosiła widzów.Wpierwszych dniach czerwca 2011 odbył się w Warszawie pięciodniowyKongres „Polska Wielki Projekt”, prezentujący doniosłe wyniki badańwybitnych postaci życia naukowego artystycznego nurtu konserwatywnego,dorobek kilkuletniej pracy think-tanku, Instytutu Sobieskiego.Zgromadził on tysiące widzów na imprezach towarzyszących. Mediamaistreamowe, w tym publiczne, praktycznie pominęły informacje oKongresie. Na jednym z portali widniała informacja, że Kongres odbywasię w Krakowie, a nie w Warszawie, co zdezinformowało część gości,którzy w rezultacie spóźnili się na uroczyste otwarcie imprezy. Jedynywiększy materiał w mediach publicznych dotyczył nagrody dla sławnegokompozytora, ale pominięto informację, że była kulminacyjnym momentemKongresu. Przykład manipulacji wypowiedzi lidera opozycji przeztelewizję publiczną. Na Kongresie Kobiet 9 lipca 2011 lider PiS,Jarosław Kaczyński, mówił o problemach kobiet:„(...) W sporze oto, czy mężczyźni o wyjątkowo wysokiej pozycji społecznej mają wobeckobiet jakieś wyjątkowe uprawnienia, my jasno mówimy nie. Nie mają.Odpowiadają tak jak wszyscy, a wysoka pozycja społeczna powinna wpływaćtylko na zaostrzenie kary, zarówno co do jej wymiaru, jak co do rygorujej wykonywania. (...) My z całą pewnością te wszystkie spotkaniaintegracyjne, nie mówię o tych dobrych oczywiście, tylko te szczególnegorodzaju w różnych wielkich firmach, te wydarzenia, tego rodzaju, twardąręką zlikwidujemy. Bo w tym wypadku trzeba po prostu to całkowiciewyeliminować. Pracownice nie mogą być poniżane.”Tymczasem Wiadomości TVP1 podały wymontowane fragmenty dźwiękowe tej wypowiedzi:„Tewszystkie spotkania integracyjne szczególnego rodzaju w różnychwielkich firmach twardą ręką zlikwidujemy”, a po nim odczytane przezspikerkę zdania: „PiS zapowiada między innymi zaostrzenie kar zagwałty.”Widz otrzymał z mediów publicznych zmanipulowanyprzekaz, będący na rękę konkurującej z opozycją partii rządzącej, żeKaczyński ma zamiar „twardą ręką” zlikwidować spotkania integracyjne wkorporacjach. Stanowiło to dobry pretekst do komentarzy, ośmieszającychradykalizm szefa opozycji i jego rzekomy zamiar wtrącania się wregulaminy pracy wielkich korporacji. Tymczasem jak wynika zprzytoczonej w całości wypowiedzi, szef opozycji zapowiedział lepsząochronę kobiet przed molestowaniem i wykorzystywaniem oraz nadużywaniemwładzy przez szefów-mężczyzn.W końcu sierpnia 2011 sąd wydałwyrok skazujący na więzienie b. posła Henryka Dyrdę na podstawie zeznańBarbary Kmiecik, potwierdzając tym samym ich prawdziwość. Tymczasem tesame zeznania nie były brane pod uwagę w wytoczonym przeciwko b. rządowiśledztwie, związanym z samobójstwem Barbary Blidy; żadna mainstreamowastacja telewizyjna czy radiowa, żaden dziennikarz śledczy, nie tylko niezauważyli, że zeznania te potwierdzają wersję przedstawianą przezpartię opozycyjną, ale nie wspomnieli nawet o rysującej się możliwościpoprowadzenia śledztwa tym śladem. Antoni Macierewicz tolikwidator niezreformowanych przez 18 lat po transformacjipostkomunistycznych Wojskowych Służb Informacyjnych, politykprzedstawiany od lat przez mainstream jako „kontrowersyjny”. Medianotorycznie wprowadzają opinię publiczną w błąd, myląc wygrane przezMacierewicza a przegrane przez MON lub umorzone przez sądy procesy,wytaczane mu przez b. oficerów zlikwidowanych służb. Media podają, żeprzegrał je Macierewicz. Jest to na rękę partii rządzącej, dla którejMacierewicz jest konkurencją do władzy. Komentatorzy powtarzają, żeMacierewicz przegrywa dużo procesów. Opinia publiczna jest tym samympozbawiona informacji o uzasadnieniach wyroków, w których sądystwierdzają, że Macierewicz postępował zgodnie z prawem, i zgodnie zeswoją funkcją likwidatora.W kampanii wyborczej z końcasierpnia 2011 media krytykowały za premierem Tuskiem wypowiedź posłaopozycji Adama Hofmana o posłach ludowej partii PSL, „chłopach”, którzyopuścili wieś i „zdziczeli” w mieście. Telewizje przez kilka dnipokazywały wypowiedź Hofmana, opuszczając jego pierwsze słowa o posłachPSL; w rezultacie wypowiedź zabrzmiała jako pogardliwa wobec rolników igeneralnie mieszkańców wsi. Sprawie nadano nadmierny wymiar, przez kilkadni komentując wypowiedź oraz komentarze do niej. Widzom pozostałoogólne wrażenie, że poseł PiS „jak zwykle” powiedział coś bez sensu i pochamsku. Do przemilczania przedsięwzięć innych nurtów opozycjinależy uczynienie niemal tematu tabu z informacji o Ruchu ObywatelskimJednomandatowych Okręgów Wyborczych i jego akcjach.„Ustawki” jasnogórskie - „Gazety Wyborczej” i telewizji PolsatWciągu ponad roku doszło do dwóch incydentów pod murami Jasnej Góry wCzęstochowie. Zostały one przez prorządowe media, głównie „GazetęWyborczą” i telewizyjny „Polsat News” co najmniej nadinterpretowane. Alew obu przypadkach mieliśmy raczej do czynienia nie tylko ze stronnicząinformacją i nierzetelnością dziennikarską, ale także z „ustawką”,prowokacją dziennikarską, czyli wydarzeniem zaaranżowanym a następniepodsycanym przez media. Dzięki temu błahy temat można było eksploatowaćprzez dłuższy czas, sugerując rzekomo chuligańskie zachowanie zakonnikaorganizującego pielgrzymkę, a związanego z katolickim radiem. Relacje zJasnej Góry, przedstawione przez wyżej wspomniane media to ponadtosztandarowy przykład jaskrawo stronniczego sposobu relacjonowania. 20czerwca 2010 około godz. 19:30, kiedy do sanktuarium na Jasnej Górzeprzybyła pielgrzymka młodzieży katolickiego Radia Maryja, doszło doprzepychanki. Według informacji „Gazety Wyborczej” w zajściuuczestniczył Rafał Maszkowski, publicysta internetowy, prowadzącykrytykującą Radio Maryja stronę, www.radiomaryja.pl.eu.org, któremutowarzyszyła ekipa filmowa kręcąca dokument o Radiu Maryja. Reżyserembył Brytyjczyk polskiego pochodzenia, wg „Wyborczej” sprowadzony podJasną Górę przez Maszkowskiego. Ekipa filmowa podłączyła mu do koszulimały mikrofon, żeby rejestrować reakcje ludzi na rozdawane przezMaszkowskiego ulotki, krytykujące Radio Maryja. Kiedy do Maszkowskiegopodszedł redemptorysta, ojciec Andrukiewicz,organizator pielgrzymki,doszło do sporu. Według Maszkowskiego o.Andrukiewicz zaatakował go i zniszczył mikrofon. Sprawę nagłośniłaczęstochowska „Gazeta Wyborcza” piórem obecnej przy zajściu DorotySteinhagen i nieobecnego Piotra Kowalskiego, ze zdjęciami Piotra Deski.Według gazety: „O. (Piotr) Andrukiewicz [był] z obstawą. Rzucił się naMaszkowskiego z pięściami, rozpiął mu koszulę, wyrwał i popsuł mikrofon.Obstawa zakonnika goniła w tym czasie fotoreporterów dokumentującychzajście” - relacjonowali Steinhagen i Kowalski.A oto ustalenia prawicowego portalu Fronda.pl, który odnalazł świadków zdarzenia:„Ustaliliśmy,że Maszkowski wcześniej zaplanował swoją akcję i to on ściągnął na niądziennikarkę "Gazety Wyborczej". Udział w happeningu proponował takżeinnym mediom. Co najmniej jedna telewizja odmówiła”. Reżyser filmuodmówił Frondzie.pl udostępnienia fragmentu filmu, na którym miało byćwidać atak ojca Andrukiewicza; twierdził, że przekazał go telewizjom TVNi Polsat. „Rzecznik TVN Karol Smoląg powiedział tymczasem, że na filmienie widać sceny ataku i że materiał jest słabej jakości”. RadaEtyki Mediów odmówiła wypowiedzenia się na temat przekroczenia zasadetycznych w opisanych tekstach „Wyborczej”, uzasadniając to tym, żeprawdziwy przebieg zajść jest nieznany. Rok później, podczas XIXPielgrzymki Rodziny Radia Maryja na Jasną Górę 10 lipca 2011, wedługrelacji stacji Polsat News krewki uczestnik pielgrzymki miał wyrwaćmikrofon i uderzyć reporterkę stacji Polsat News, Ewę Żarską. Kijamimiał zostać poturbowany również kamerzysta tej stacji. W rezultacieŻarska zapowiedziała wniesienie prywatnego oskarżenia, wszczęto odrębnepostępowanie dotyczące zniszczonej kamery. Sprawcę pochwyciła policja,jednakże po przesłuchaniu został zwolniony. Śledztwo trwa, wieleamatorskich filmów zaprzecza wersji podanej przez ekipę Polsatu.Natomiast nie czekając na wyniki śledztwa i nie zważając na protestynaocznych świadków zajścia, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji krótkopo zajściu potępiła pielgrzymów za zakłócanie pracy dziennikarzomPolsatu. We wrześniu 2011 roku poszukiwani byli świadkowie zajścia ks.Małkowskiego i dziennikarzy prywatnej telewizji Polsat na Jasnej Górze,gdyż organy ścigania nie uwzględniały amatorskich filmów, na którychwidać było, że stroną atakującą był dziennikarz. Ustawka „Metra” – Marsz NiepodległościWponiżej opisanym przypadku sprawa wykracza daleko poza wadliweinformowanie czy prowokowanie zachowań, jak w „ustawkach” jasnogórskich.W „ustawce” przed Marszem Niepodległości gazety wzywały obywateli domobilizacji i nadały kompromitujące etykietki legalnie działającejgrupie obywatelskiej. Przyczynić się też mogły do stworzenia sytuacjiulicznej na granicy zamieszek.Dziennik „Metro” (wydawca AgoraSA) rozdawany jest rankami w dni powszednie u wejść do stacji metra. Nieczytują go osoby jeżdżące po mieście samochodem. Warszawskie wydania„Metra” na dziesięć dni przed 11 listopada 2011, wolnym od pracy DniemNiepodległości, codziennie ostrzegały przed planowanymi, wg reporterów,demonstracjami nazistowskimi i faszystowskimi. Pismo wzywało dostawienia bariery nazistom i faszystom, którzy mają zamiar „hajlować”(od „heil Hitler”), i chcą zakłócić warszawski Marsz Niepodległości.Pismo wzywało, by nazistów „za wszelką cenę zatrzymać” podczas marszu nagłównych placach i ulicach miasta. Część ostrzeżeń i wezwań powtarzano w„Gazecie Wyborczej” i na popularnych blogach.Cała sprawawydawała się nieporozumieniem. Nazizm i faszyzm są jednak w Polscepraktycznie niespotykanym nurtem myślenia, kojarzą się zprześladowaniami Polaków i Żydów iz tragicznymi wydarzeniami II wojnyświatowej, z utratą niepodległości Polski włącznie. Te doświadczenianawet w trzecim już dziś pokoleniu pozwalają Polakom ściśle odróżniaćpatriotyzm od szowinizmu. W Polsce odkryto jedną ultranacjonalistycznąstronę internetową ONR, którą można uznać za faszystowską. Z nieznanychprzyczyn nie została ona w omawianym czasie sądownie zablokowana, choćgłoszenie poglądów faszystowskich, podobnie jak komunistycznych, jestkaralne.11 listopada 2010 na Placu Zamkowym spotkały się dwiegłówne grupy manifestantów. „Nazistami” i „faszystami” okazały siępatriotyczne grupy znanych profesorów, dziennikarzy,(np. prof. JanŻaryn, Janusz Korwin-Mikke, Rafał Ziemkiewicz), artystów, studentów izwykłych obywateli, świętujących 92 rocznicę odzyskania niepodległościpo 123 latach zaborów. Druga grupa, często w zakrywających twarzkominiarkach, ubrana w stroje paramilitarne, zaopatrzona w transparenty„Stop nazistom” itp., agresywnie atakowała pierwszą, skandując hasłaantynazistowskie. Zgodnie z wezwaniem gazet „zatrzymywali” pochódrzekomo nazistowski. Niesmak budziła grupa osób ubranych w pasiaki, cosugerowało, jakoby „naziści” planowali więzić ludzi w obozachkoncentracyjnych. Policja ochronnym kordonem otoczyła grupę agresorów,odmawiała też legitymowania ich na żądanie atakowanych osób idących wMarszu. Część pomówionych o nazizm rozważało skierowanie sprawy do sądu,ale agresorów nie udało się zidentyfikować. *Przykładymanipulacji medialnych można by mnożyć. Niemal co tydzień następowałajakaś „wrzutka” mediów do opinii publicznej, fałszywa informacja,rozdymany skandal, az ich braku sfałszowana wypowiedź. W kampaniiwyborczej manipulacje informacyjne zdarzały się kilka razy dziennie wróżnych mediach. Osobnego tekstu wymagałaby analiza publikacji„Gazety Wyborczej”. W jednym z tekstów porównała ona Piotra Gontarczyka,historyka w IPN zajmującego się lustracją, z antysemickim propagandystąokresu marca 1968 roku, Gontarzem. Czytelnik miał najwyraźniej myśleć,że Gontarczyk jest równie nieuczciwy co niegdyś Gontarz, aw domyśle toantysemita. Kuriozum są wyjaśnienia Piotra Stasińskiego,zastępcy redaktora naczelnego „GW”, który po rozmaitych interwencjach,m.in. ze strony Rady Etyki Mediów, odżegnywał się od krytykipostępowania gazety, wyjaśniając, że nie podpisała ona żadnej KartyEtycznej Mediów, więc – w domyśle – nie ma zapewne powodu, byprzestrzegała zawartych tam zasad dziennikarskich. Za pewnegorodzaju ograniczanie dostępu do prasy można uznać postępowanie spółkiAMS, związanej z koncernem Agora. Przejęła ona w 2007 roku kioskigazetowe w m.in. okolicach Krakowskiego Przedmieścia w centrum Warszawy inie prowadzi w nich sprzedaży gazet opozycyjnych. Na marginesie wartododać, że kioskarki narzekały, że po katastrofie smoleńskiej niedostarczano im do sprzedaży zniczy żałobnych, chętnie zapalanych przezturystów przed Pałacem Prezydenckim. PodsumowaniePodsumowując,należy stwierdzić, że alarmy o zagrożeniu wolności słowa, ograniczaniuswobody debaty publicznej i dostępu do informacji, podnoszone przezczęść polskiej opinii publicznej, oparte są na licznych niepokojącychfaktach. Władze państwowe przez swoichprzedstawicieli podważają konstytucyjność opozycji, prawo obywateli dopełnej informacji, zajmują się potępianiem i ściganiem autorów pracmagisterskich na niewygodne tematy. Ograniczają także lub próbująograniczyć pozaustawowo podstawowe wolności obywatelskie, jak prawo doorganizowania manifestacji i do swobodnego przemieszczania się. Niedbają o odpolitycznienie mediów publicznych, tolerują ich stronniczość iłamanie ustawowych zasad funkcjonowania. Utrudniają, lub tolerująutrudnianie posłom pracy w parlamencie, przez zaniechanie kontroliwspierają nadużycia organów ścigania, sięgają po inwektywy, obraźliwe iwykluczające sformułowania w dyskusjach i polemikach. „Zakażdym razem, gdy prawo do zgłębienia prawdy zostaje pogwałcone, jakiśfragment aktualnej politycznej rzeczywistości ulega deformacji” –napisała Bettine Rohl, ciężko doświadczona przez życie córka UlrikiMeinhof. Gdy jest asymetria władzy, nierównowaga sił, a konfliktwykracza poza cywilizowane ramy, dobro wspólne przegrywa. Polskie media,zarówno publiczne, jak i prywatne, zamiast szeroko i rzetelnieinformować, prowadzić śledztwa dziennikarskie w interesie publicznym ipodtrzymywać wysoki poziom debaty publicznej, pomagają rządzącympseudoelitom tworzyć swoisty Matrix, rzeczywistość ukrywać „za kurtynąfałszu i iluzji” i podmieniać ją na nierzeczywistość. Przemilczająniewygodne dla władzy informacje, manipulują materiałami w sposób zgodnyz oczekiwaniami władz, a nawet organizują zdarzenia, by móc skrytykowaćlub potępić nielubiane lub niewygodne środowiska. Powstałagresywny, antypatyczny typ dziennikarza, poza standardamiobyczajowymi, niewrażliwego na prawdę, obojętnego na dobro publiczne, iuciekającego się do chamstwa. Organizacjepozarządowe są słabe i koncentrują się raczej na sprawach karnych.Organizacje dziennikarskie bardzo słabo bronią dziennikarzy usuwanych zpracy za poglądy.Podsumowując, można stwierdzić, że te procesy prowadzą nieuchronnie do dalszego obniżenia jakości demokracji w Polsce. *„Raport”przygotował Zespół pod kierunkiem Teresy Bochwic; współpraca AnnaMieszczanek i Barbara Świtalska. Konsultacja: Anna Pawełczyńska,Bogumiła Tyszkiewicz, Andrzej Zybertowicz, Jan Żaryn. Serdecznepodziękowania dla mec. Stefana Hambury. Dziękujemy RobertowiWyrostkiewiczowi z KSD, elig i Johnowi Mayowi.