Obrzęk limfatyczny - rodzaje, przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

SPIS TREŚCI

Obrzęk limfatyczny - charakterystyka i rodzaje

Obrzęk limfatyczny to obrzęk jednej lub więcej kończyn, który wynika z upośledzenia przepływu układu limfatycznego.

Układ limfatyczny to sieć wyspecjalizowanych naczyń (naczyń limfatycznych) w całym ciele, których zadaniem jest gromadzenie nadmiaru płynu limfatycznego wraz z białkami, lipidami i produktami przemiany materii z tkanek. Płyn ten jest następnie przenoszony do węzłów chłonnych, które filtrują produkty przemiany materii i zawierają komórki zwalczające infekcje zwane limfocytami.

Nadmiar płynu w naczyniach limfatycznych ostatecznie wraca do krwioobiegu. Kiedy naczynia limfatyczne są zablokowane lub nie są w stanie odprowadzić płynu limfatycznego z tkanek, powstaje miejscowy obrzęk (obrzęk limfatyczny).

Obrzęk limfatyczny najczęściej dotyczy jednej ręki lub nogi, ale w rzadkich sytuacjach może dotyczyć obu kończyn.

Pierwotny obrzęk limfatyczny jest wynikiem anatomicznych nieprawidłowości naczyń chłonnych i jest rzadką chorobą dziedziczną.

Wtórny obrzęk limfatyczny wynika z rozpoznawalnego uszkodzenia lub niedrożności normalnie funkcjonujących naczyń i węzłów chłonnych. Do najczęstszych przyczyn powodujących wtórny obrzęk limfatyczny zalicza się urazy mechaniczne, zabiegi chirurgiczne, infekcje bakteryjne i grzybicze, guzy nowotworowe uciskające naczynia limfatyczne, stany zapalne skóry lub węzłów chłonnych, otyłość, filariozę, przewlekłą niewydolność żylną, radioterapię czy nawet długotrwały brak ruchu, spowodowany np. kontuzją.

Zobacz też: 10 najdroższych procedur medycznych

Obrzęk limfatyczny - przyczyny

Przyczyn obrzęku limfatycznego jest wiele. Może on wynikać z wad wrodzonych bądź nabytych. Dlatego też obrzęk limfatyczny dzielimy na pierwotny i wtórny.

Przyczyny pierwotnego obrzęku limfatycznego

Pierwotny obrzęk limfatyczny jest nieprawidłowością układu limfatycznego i zwykle występuje przy urodzeniu, chociaż objawy mogą pojawić się dopiero w późniejszym życiu. W zależności od wieku, w którym pojawiają się objawy, opisano trzy formy pierwotnego obrzęku limfatycznego. Większość pierwotnych obrzęków limfatycznych występuje bez znanej historii choroby w rodzinie.

1. Obrzęk wrodzony (lymphoedema congenita) - pojawia się po urodzeniu, częściej występuje u kobiet i stanowi około 10-25% wszystkich przypadków pierwotnego obrzęku limfatycznego. Podgrupa osób z wrodzonym obrzękiem limfatycznym dziedziczy chorobę, którą określa się mianem choroby Milroya.
2. Obrzęk wczesny (lymphoedema praecox) - jest najczęstszą postacią pierwotnego obrzęku limfatycznego. Definiuje się ją jako obrzęk limfatyczny, który ujawnia się po urodzeniu i przed 35 rokiem życia, a objawy najczęściej pojawiają się w okresie dojrzewania. Lymphedema praecox występuje czterokrotnie częściej u kobiet niż u mężczyzn.
3. Obrzęk późny (lymphoedema tarda) - obrzęk limfatyczny, który uwidacznia się po 35 roku życia, jest też znany jako choroba Meige'a. Występuje rzadziej niż wrodzony obrzęk limfatyczny i obrzęk limfatyczny wczesny.

Przyczyny wtórnego obrzęku limfatycznego

Wtórny obrzęk limfatyczny rozwija się, gdy normalnie funkcjonujący układ limfatyczny jest zablokowany lub uszkodzony. Stosunkowo częstą przyczyną jest operacja raka piersi, szczególnie w połączeniu z radioterapią. Powoduje to jednostronny obrzęk limfatyczny ramienia.

Każdy rodzaj zabiegu chirurgicznego, który wymaga usunięcia regionalnych węzłów chłonnych lub naczyń chłonnych, może potencjalnie spowodować obrzęk limfatyczny. Procedury chirurgiczne związane z obrzękiem limfatycznym obejmują stripping żył, lipektomię, wycięcie blizny pooparzeniowej i chirurgię naczyń obwodowych.

Uszkodzenie węzłów chłonnych i naczyń chłonnych prowadzące do obrzęku limfatycznego może również wystąpić w wyniku urazu, oparzeń, napromieniowania, infekcji, ucisku, stanów zapalnych (np. reumatoidalne zapalenie stawów i egzema) lub inwazji guzów na węzły chłonne.

Jednak na całym świecie filarioza jest najczęstszą przyczyną obrzęku limfatycznego. Filarioza to bezpośrednie zarażenie węzłów chłonnych przez pasożyta Wuchereria bancrofti. Choroba rozprzestrzenia się wśród ludzi przez komary i dotyka miliony ludzi w tropikach i subtropikach Azji, Afryki, zachodniego Pacyfiku oraz części Ameryki Środkowej i Południowej.

Inwazja pasożyta uszkadza układ limfatyczny, prowadząc do obrzęku ramion, piersi, nóg i, u mężczyzn, okolic narządów płciowych. Cała noga, ramię lub okolice narządów płciowych mogą puchnąć kilka razy w stosunku do normalnego rozmiaru.

Ponadto obrzęk i osłabienie funkcji układu limfatycznego utrudniają organizmowi zwalczanie infekcji. Filarioza limfatyczna jest główną przyczyną trwałej niepełnosprawności na świecie.

Zobacz też: Pasożyty i my

Obrzęk limfatyczny - objawy

Obrzęk limfatyczny zwykle występuje w jednej lub obu rękach, lub nogach, w zależności od rozległości i lokalizacji uszkodzenia. Pierwotny obrzęk limfatyczny może również wystąpić po jednej lub obu stronach ciała.

Obrzęk limfatyczny może być łagodnie widoczny lub wyniszczający i ciężki, jak w przypadku filariozy, w której kończyna może puchnąć kilka razy w stosunku do normalnej wielkości. Po raz pierwszy może to być zauważone przez osobę dotkniętą chorobą jako asymetria między rękami lub nogami lub trudności w dopasowaniu ciała do ubrania, lub biżuterii. Jeśli obrzęk staje się wyraźny, może wystąpić zmęczenie spowodowane nadwagą, a także zakłopotanie i ograniczenie mobilności.

Długotrwałe nagromadzenie płynu i białek w tkankach prowadzi do stanu zapalnego i ostatecznie do bliznowacenia tkanek, prowadząc do mocnego, napiętego obrzęku, który nie tworzy dołków przy ucisku (ang. non-pitting edema). Skóra w dotkniętym obszarze pogrubia się i może przybierać grudkowaty wygląd, opisany jako efekt skórki pomarańczowej (peau d'orange). Pokrywająca ją skóra może również stać się łuskowata i popękana, a także mogą rozwinąć się wtórne infekcje bakteryjne lub grzybicze skóry. Dotknięte obszary mogą być tkliwe i obolałe, a także może wystąpić utrata mobilności lub elastyczności.

Inne objawy mogące towarzyszyć obrzękowi obrzęku limfatycznego to:

1. zaczerwienienie lub swędzenie;
2. mrowienie lub piekący ból;
3. gorączka i dreszcze;
4. zmniejszona elastyczność stawów;
5. otępiały ból i uczucie pełności zajętego obszaru;
6. wysypka na skórze.

Funkcja układu odpornościowego jest również osłabiona w bliznowatych i opuchniętych obszarach dotkniętych obrzękiem limfatycznym, co prowadzi do częstych infekcji, a nawet złośliwego guza naczyń chłonnych, znanego jako naczyniak limfatyczny złośliwy (łac. lymphangiosarcoma).

Zobacz też: Jak rozpoznać wysypkę alergiczną? Przyczyny, objawy i leczenie alergii skórnych

Obrzęk limfatyczny - diagnostyka

Przeprowadza się dokładny wywiad lekarski i badanie fizykalne, aby wykluczyć inne przyczyny obrzęku kończyn, takie jak obrzęk spowodowany zastoinową niewydolnością serca, niewydolnością nerek, zakrzepami krwi lub innymi stanami. Często historia medyczna operacji lub innych stanów obejmujących węzły chłonne wskaże przyczynę i pozwoli ustalić diagnozę obrzęku limfatycznego.

Jeśli przyczyna obrzęku nie jest jasna, można przeprowadzić inne badania, aby ustalić przyczynę obrzęku danej kończyny.

1. Limfoscyntygrafia, czyli badanie pod kątem nieprawidłowości układu limfatycznego w przepływie lub strukturze limfy. Pacjentowi wstrzykuje się bardzo małą ilość substancji radioaktywnej zwanej radioznacznikiem, która przemieszcza się przez badany obszar. Specjalna kamera i komputer nad pacjentem tworzą obrazy wewnątrz jego ciała, które pokazują jakiekolwiek problemy w układzie limfatycznym. Zabieg jest bezbolesny (chociaż możesz poczuć ukłucie przy wstrzyknięciu), a skutki uboczne są minimalne. Materiał radioaktywny zostanie wydalony z organizmu wraz z moczem.
2. USG dopplerowskie analizuje przepływ krwi i ciśnienie, odbijając fale dźwiękowe o wysokiej częstotliwości (ultradźwięki) od czerwonych krwinek. Może pomóc znaleźć przeszkody i wykluczyć inne możliwe przyczyny obrzęku, takie jak zakrzepy krwi.
3. MRI (obrazowanie metodą rezonansu magnetycznego) wykorzystuje magnes, fale radiowe i komputer do wykonania serii szczegółowych trójwymiarowych obrazów wewnątrz ciała. Może wyświetlać dokładny obraz dodatkowego płynu w tkankach.
4. CT (tomografia komputerowa) wykorzystuje promienie rentgenowskie, aby pokazać szczegółowe, przekrojowe obrazy struktur naszego ciała. CT wykazuje również blokady w układach limfatycznych. Zarówno CT, jak i MRI pokazują wielkość i liczbę węzłów chłonnych, co pomaga określić rodzaj pierwotnego obrzęku limfatycznego.
5. Bioimpedancja spektroskopowa to nieinwazyjne badanie, które mierzy całkowitą ilość wody w organizmie pacjenta, zarówno zewnątrzkomórkową, jak i wewnątrzkomórkową. Wiele klinik stosuje to badanie u pacjentów z ryzykiem obrzęku limfatycznego, przeprowadzając regularne, rutynowe oceny w celu sprawdzenia jakichkolwiek zmian objętości. Wykazano, że jest w stanie wykryć obrzęk limfatyczny, zanim pojawią się jakiekolwiek widoczne oznaki obrzęku.
6. Limfografia barwnikowa – badanie wykonywane z użyciem zieleni indocyjaninowej, (ICG – indocyjanine green). Barwnik wstrzykiwany jest pod skórę i wchłaniany przez układ limfatyczny. Specjalna kamera na podczerwień odwzorowuje funkcję limfatyczną. Limfografia to technika obrazowania pozwalająca na wizualizację powierzchownego przepływu limfy.

Obrzęk limfatyczny - leczenie

Nie ma lekarstwa na obrzęk limfatyczny. Zabiegi mają na celu zmniejszenie obrzęku oraz kontrolowanie dyskomfortu i innych objawów.

Zabiegi uciskowe mogą pomóc zmniejszyć obrzęk i zapobiec bliznowaceniu i innym powikłaniom. Przykładami zabiegów kompresyjnych są:

1. elastyczne rękawy lub pończochy: muszą być odpowiednio dopasowane i zapewniać stopniowy ucisk od końca kończyny w kierunku tułowia.
2. bandaże: bandaże ciaśniej owinięte wokół końca kończyny i luźniej owinięte w kierunku tułowia, aby zachęcić do odpływu limfy z kończyny w kierunku środka ciała.
3. pneumatyczne urządzenia uciskowe: są to rękawy lub pończochy połączone z pompką, która zapewnia sekwencyjną kompresję od końca kończyny w kierunku ciała. Mogą być stosowane w klinice lub w domu i są przydatne w zapobieganiu długotrwałym bliznowaceniom, ale nie można ich stosować u wszystkich osób, takich jak osoby z zastoinową niewydolnością serca, zakrzepicą żył głębokich lub niektórymi infekcjami.
4. masaż: techniki masażu, znane jako ręczny drenaż limfatyczny, mogą być przydatne u niektórych osób z obrzękiem limfatycznym.
5. ćwiczenia: lekarz lub fizjoterapeuta może przepisać ćwiczenia, które lekko napinają i stymulują mięśnie ramion lub nóg, aby stymulować przepływ limfy.

W łagodzeniu objawów obrzęku limfatycznego pomoże Limfa - mieszanka ziół dostępna na Medonet Market.

Operacja jest brana pod uwagę, jeśli inne niechirurgiczne metody leczenia nie działają. Nie każdy jest kandydatem do operacji, ale u niektórych objawy można złagodzić za pomocą zabiegu chirurgicznego.

1. Procedura pomostowania limfatycznego (ang. Lymphatic bypass procedure): naczynia i żyły limfatyczne są połączone i przekierowywane wokół przeszkód, dzięki czemu płyn limfatyczny może spływać bezpośrednio do układu żylnego organizmu. Postępy w technikach chirurgicznych zmniejszają obecnie ryzyko i tworzą mniej inwazyjne procedury.
2. Przeniesienie węzłów chłonnych: Węzły chłonne z innych części ciała są umieszczane w obszarach, w których doszło do uszkodzenia układu limfatycznego. Ta procedura pomaga przywrócić zdrowy układ limfatyczny w tym regionie.
3. Liposukcja: Liposukcja to zabieg, w którym tłuszcz i inne tkanki są usuwane przez małe nacięcie w ciele.
4. Debulking: Polega na usunięciu całej skóry, tłuszczu i tkanek dotkniętego chorobą obszaru, a następnie umieszczeniu przeszczepu skóry na tym obszarze. Stosowany tylko w bardzo zaawansowanych, ciężkich przypadkach.

Infekcje skóry i tkanek związane z obrzękiem limfatycznym muszą być szybko i skutecznie leczone odpowiednimi antybiotykami, aby uniknąć rozprzestrzenienia się do krwioobiegu (posocznica). Pacjenci dotknięci obrzękiem limfatycznym muszą stale monitorować zakażenie dotkniętego obszaru. W dotkniętych chorobą rejonach świata w leczeniu filariozy stosuje się dietylokarbamazynę.

Zobacz też: Kilka ciekawostek o transplantologii

Obrzęk limfatyczny - powikłania

Częstymi powikłaniami obrzęku limfatycznego są stany zapalne skóry i tkanek łącznych (cellulitis) oraz zapalenie naczyń chłonnych (łac. lymphangitis). Zakrzepica żył głębokich (powstawanie skrzepów krwi w głębszych żyłach) jest również znanym powikłaniem obrzęku limfatycznego. Dalsze powikłania obrzęku limfatycznego to upośledzenie funkcjonowania w obszarze dotkniętym chorobą oraz kwestie kosmetyczne.

Osoby z przewlekłym, długotrwałym obrzękiem limfatycznym przez ponad 10 lat mają 10% szans na rozwój raka naczyń limfatycznych, znanego jako naczyniak limfatyczny złośliwy (łac. lymphangiosarcoma). Rak zaczyna się jako czerwonawy lub fioletowawy guzek widoczny na skórze i szybko się rozprzestrzenia. Jest to agresywny nowotwór, który leczy się poprzez amputację chorej kończyny. Nawet przy leczeniu rokowanie jest złe – mniej niż 10% pacjentów przeżywa po 5 latach.

Warto zwrócić uwagę na to, że obrzęk limfatyczny może wpływać na wygląd, a to z kolei może mieć wpływ psychologiczny, szczególnie u osób żyjących z rakiem. Obrzęk limfatyczny zwiększa ryzyko rozwoju depresji.

Zobacz też: Ostre zapalenie naczyń limfatycznych

Obrzęk limfatyczny - ćwiczenia

Osoby z obrzękiem limfatycznym są zachęcane do prowadzenia zdrowego stylu życia, w tym do regularnego ruchu i ćwiczeń. Jednak w niektórych przypadkach może być potrzebna specjalistyczna pomoc, aby ćwiczyć bezpiecznie i skutecznie.

Badania wykazały, że kobiety zagrożone obrzękiem limfatycznym po operacji raka piersi nie będą narażone na większe ryzyko obrzęku limfatycznego w ramieniu, jeśli będą wykonywać delikatne ćwiczenia podnoszące. Takie ćwiczenia, jak twierdzą naukowcy, mogą zmniejszyć ryzyko obrzęku limfatycznego.

Rodzaje ćwiczeń, które mogą być korzystne, to te, które:

1. zwiększają elastyczność;
2. ćwiczą rozciąganie;
3. budują siłę.

Zalecane są również ćwiczenia aerobowe, które koncentrują się na górnej części ciała, pomagają w utracie wagi i zachęcają do głębokiego oddychania.

W przypadku jakiejkolwiek ociężałości lub zmiany kształtu, tekstury lub innej zmiany kończyny, należy ją obserwować. Może to oznaczać, że obecny poziom ćwiczeń jest zbyt wysoki.

Eksperci uważają, że mięśnie działają jak pompa podczas ćwiczeń, pompując limfę do obszarów, w których jest potrzebna.

Jednak nie ma jeszcze wystarczających dowodów na poparcie żadnego konkretnego rodzaju ćwiczeń na obrzęk limfatyczny. Kobietom, które przeszły operację raka piersi, zaleca się skorzystanie z pomocy specjalistycznego fizjoterapeuty lub innego pracownika służby zdrowia, który pomoże im stopniowo zwiększać aktywność fizyczną.

Obrzęk limfatyczny - odpowiednia dieta

Obrzęk limfatyczny jest lepiej kontrolowany dzięki dobrym nawykom żywieniowym. Nasz układ limfatyczny działa skuteczniej dzięki lepszym składnikom odżywczym pochodzącym z minimalnie przetworzonej, naturalnej żywności (owoce, warzywa, produkty pełnoziarniste). Zdrowe odżywianie zbliża nas do idealnej wagi, co jest ważnym czynnikiem zmniejszającym objawy choroby. Sprawia, że ​​ogólnie czujemy się lepiej.

Zdrowe odżywianie w przypadku obrzęku limfatycznego obejmuje poniższe zasady.

1. Zmniejszenie spożywania żywności o wysokiej zawartości soli i tłuszczu.
2. Uwzględnienie co najmniej od 2 do 4 porcji owoców i od 3 do 5 porcji warzyw w swoim codziennym planie posiłków.
3. Jedzenie różnorodnych pokarmów, aby uzyskać wszystkie potrzebne składniki odżywcze.
4. Skorzystanie z informacji zawartych na etykietach opakowań, aby dokonać najlepszego wyboru dla zdrowego stylu życia.
5. Spożywanie produktów bogatych w błonnik, takich jak pieczywo pełnoziarniste, płatki zbożowe, makaron, ryż, świeże owoce i warzywa.
6. Picie dużych ilości wody – zaleca się osiem szklanek wody o pojemności 240 ml dziennie.
7. Utrzymywanie idealnej wagi ciała. Zarejestrowany dietetyk lub lekarz może pomóc w obliczeniu idealnej masy ciała w takiej sytuacji, a my możemy zmierzyć swój BMI.
8. Unikanie napojów alkoholowych.

Zobacz też: Niepokojące dane. Jemy za dużo mięsa i słodyczy, a za mało ryb i warzyw

Obrzęk limfatyczny - profilaktyka

Pierwotnemu obrzękowi limfatycznemu nie można zapobiec, ale można podjąć środki w celu zmniejszenia ryzyka rozwoju obrzęku limfatycznego, jeśli istnieje ryzyko wtórnego obrzęku limfatycznego, na przykład po operacji nowotworowej lub radioterapii.

Następujące kroki mogą pomóc zmniejszyć ryzyko rozwoju obrzęku limfatycznego u osób zagrożonych wtórnym obrzękiem limfatycznym.

1. Chroń swoją rękę lub nogę. Unikaj obrażeń dotkniętej chorobą kończyny. Rany, zadrapania i oparzenia mogą wywołać infekcję. Chroń się przed ostrymi przedmiotami. Na przykład gol się elektryczną maszynką do golenia, noś rękawiczki, gdy pracujesz w ogrodzie lub gotujesz, a podczas szycia używaj naparstka. Jeśli to możliwe, unikaj zabiegów medycznych, takich jak pobieranie krwi i szczepienia w przypadku chorej kończyny.
2. Pozwól swym kończynom na odpoczynek. Po leczeniu raka zachęca się do ćwiczeń i rozciągania. Unikaj jednak forsownej aktywności, dopóki nie wyzdrowiejesz po operacji lub napromienianiu.
3. Unikaj ciepłych doznać w przypadku ramienia lub nogi. Nie nakładaj lodu ani ciepłych okładów, na dotkniętą chorobą kończynę. Chroń także chorą kończynę przed ekstremalnym zimnem.
4. Podnoś rękę lub nogę. Jeśli to możliwe, unieś chorą kończynę powyżej poziomu serca.
5. Siadaj poprawnie. Aby utrzymać przepływ płynu w nogach, spróbuj ćwiczyć dobrą postawę, trzymając stopy płasko na podłodze i unikaj krzyżowania nóg. Staraj się nie siedzieć dłużej niż 30 minut.
6. Unikaj ciasnych ubrań. Unikaj wszystkiego, co mogłoby uciskać rękę lub nogę, takich jak obcisła odzież, a w przypadku ramienia – mankiety do pomiaru ciśnienia krwi. Poproś o zmierzenie ciśnienia krwi w drugim ramieniu.
7. Utrzymuj rękę lub nogę w czystości. Spraw, aby pielęgnacja skóry i paznokci była priorytetem. Codziennie sprawdzaj skórę ręki lub nogi, obserwując zmiany lub pęknięcia skóry, które mogą prowadzić do infekcji. Nie chodź boso. Zawsze nakładaj krem przeciwsłoneczny (SPF 30 lub wyższy) podczas wychodzenia na zewnątrz. Utrzymuj swoją skórę skrupulatnie czystą. Dokładnie osusz skórę (w tym między palcami rąk i nóg). Nałóż balsam na otaczającą skórę, ale nie między palcami. Często myj ręce mydłem i ciepłą wodą, szczególnie przed przygotowywaniem posiłków, a także po skorzystaniu z łazienki lub po dotknięciu zabrudzonej pościeli, lub ubrań.

Umów e-wizytę u lekarza w 5 minut

Treści z serwisu medonet.pl mają na celu polepszenie, a nie zastąpienie, kontaktu pomiędzy Użytkownikiem Serwisu a jego lekarzem. Serwis ma z założenia charakter wyłącznie informacyjno-edukacyjny. Przed zastosowaniem się do porad z zakresu wiedzy specjalistycznej, w szczególności medycznych, zawartych w naszym Serwisie należy bezwzględnie skonsultować się z lekarzem. Administrator nie ponosi żadnych konsekwencji wynikających z wykorzystania informacji zawartych w Serwisie. Potrzebujesz konsultacji lekarskiej lub e-recepty? Wejdź na halodoctor.pl, gdzie uzyskasz pomoc online - szybko, bezpiecznie i bez wychodzenia z domu.